Sinds 13 mei staat er een gloednieuwe inventaris op https://inventaris.onroerenderfgoed.be. Op het eerste zicht ziet ze er vooral heel erg anders uit, maar wie de vorige inventaris goed kende herkent heel veel zaken. De gegevens op de inventariswebsite zijn namelijk nog altijd dezelfde als vroeger: het erfgoed waar Vlaanderen rijk aan is. Net zoals vroeger kan je er zowel lezen wat dat erfgoed dan wel is en wat de rechtsgevolgen zijn die vasthangen aan een bepaalde stukje erfgoed. Achter de schermen is er echter heel wat veranderd en werd de onderliggende technologie volledig herschreven. Het lijkt misschien of de inventaris tien jaar ongewijzigd is gebleven en dan in zijn geheel vervangen werd. Niets is echter minder waar, in de loop van die tien jaar zijn er heel wat wijzigingen geweest. Vandaag gaan we even dieper in op de evoluties die onze inventaris de laatste 10 jaar meegemaakt heeft, met een focus op de technologische kant.
De nieuwe inventaris volgt de nieuwe technologische principes en de algemene architectuur die het agentschap Onroerend Erfgoed hanteert sinds 2014. Na de samensmelting van het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed (VIOE) en het agentschap Ruimte en Erfgoed, beschikte het agentschap over een zeer divers technologisch landschap. Al vrij snel werd er beslist over te gaan tot een nieuwe technology stack.
Er was al lang een sterke voorkeur aanwezig voor open source software bij het VIOE en die keuze werd behouden. Qua systeembeheer leidde dit tot een verderzetting van het werken met *nix servers, met name Debian of Ubuntu servers. Op het gebied van databanken was er al lang een voorkeur voor de PostgreSQL databank server. Er was geen enkele reden om hiervan af te wijken. Deze technologie deed wat ze moest doen, kon perfect de volumes aan die we moesten kunnen verwerken en kende geen licentiekost. Daarnaast beschikte ze met de Postgis plugin over een extreem krachtige GIS motor, onontbeerlijk voor een agentschap dat dagelijks met onroerend erfgoed bezig is.
De grootste wijziging was echter de keuze voor een nieuwe programmeertaal. Waar het VIOE ontwikkelde in PHP en Ruimte en Erfgoed over Java en .Net toepassingen beschikte, werd er besloten om binnen het nieuwe agentschap te gaan voor Python als de voornaamste programmeertaal. Binnen de Python webdevelopment wereld waren er op dat moment 3 grote frameworks die konden gebruikt worden: Django, Flask en Pyramid. Alle drie de frameworks werden onderzocht, en uiteindelijk werd er besloten verder te gaan met het Pyramid framework. Tenslotte werden er nog een aantal nieuwe technologieën toegevoegd aan het eco-systeem. Om performant te kunnen zoeken in grote datasets werd de hulp van Elasticsearch ingeroepen. We begonnen te werken met caches en queues in Redis voor asynchrone opdrachten.
Onze frontend pagina’s maken sinds dan gebruik van een CSS framework zoals Foundation. Net zoals heel veel andere webontwikkelaars, hebben we ook de stap naar de Single Page Applications (SPA) gezet. Dit zijn webtoepassingen die heel sterk op een Javascript motor draaien en continu communiceren met de backend server via REST services. We zetten die intensief in voor beheersomgevingen, complexe digitale omgevingen en toepassingen zoals ons geoportaal. Voor openbare pagina’s die vaak door het publiek geraadpleegd worden trachten we deze altijd zo functioneel mogelijk te maken zonder veel nood aan Javascript zodat deze maximaal kunnen werken op oudere toestellen en de inhoud goed indexeerbaar is voor zoekmachines. Onze eerste SPA’s werden nog ontwikkeld met behulp van het Dojo framework, onze recentere toepassingen maken gebruik van het Aurelia framework.
Waar de oude inventaris in het begin nog draaide op een klassiek model van HTML forms en HTTP POST requests, evolueerde die de voorbije tien jaar al gedeeltelijk naar een systeem waarin webservices, meer bepaalde REST services, een centrale rol speelden. In de nieuwe inventaris, net zoals in al onze andere hedendaagse toepassingen, werd deze kaart resoluut getrokken. We hebben hiervoor een Resource Oriented Architecture ontwikkeld waarin we overstappen van enkele grote, monolithische toepassingen naar een systeem van kleinere, meer gefocuste toepassingen die elk hun eigen specialisatie hebben ([1]). De nieuwe inventaris vormt nu de centrale component van het netwerk van toepassingen waarop het agentschap zijn werking uitbouwt.
Tenslotte ging het agentschap de voorbije jaren ook aan de slag met nieuwe technologie voor het uitrollen en beheren van toepassingen. Waar we tien jaar gelden nog manueel ingrepen deden op enkele servers in één datacenter, werken we ondertussen met geautomatiseerde deploys in twee verschillende datacenters. Om dit alles vlot werkbaar te houden, maken we gebruik van Ansible voor het opzetten van basis servers en fabric voor het effectief uitrollen van toepassingen. Alle databankschema’s van toepassingen zitten in versie controle en worden uitgerold met behulp van Alembic. Waar het uitrollen van een toepassing tien jaar geleden nog een manueel proces was, is het nu een semi-automatisch proces.
Waar een belangrijk aantal wijzigingen van technologische aard waren, is ook de inhoud en de focus daarvan de voorbije jaren sterk gewijzigd. Toen we in 2009 de inventaris lanceerden, waren we net het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed geworden. Een wetenschappelijke instelling van de Vlaamse Overheid die voor het eerst al het onderzoek naar archeologie, bouwkundig erfgoed en landschappen verenigde. Op dat moment kwamen een aantal inventarissen en bijhorende informatiesystemen (databanken en in opbouw zijnde databanken, maar ook boeken zoals Bouwen door de Eeuwen Heen) voor het eerst samen in beheer in enkele organisatie. Omdat die verschillende systemen verschillende invalshoeken en finaliteiten kenden, werd de eerste versie van Inventaris Onroerend Erfgoed opgevat als een portaal. Daarop wouden we de inventarissen samen ontsluiten, met één enkele look-and-feel, maar elk met een eigen datamodel. De voornaamste raakpunten op dat moment waren dat er een meer coherente lijn werd gebracht in de GIS mogelijkheden, dat ze een beeldbank deelden en dat er relaties konden gelegd werden tussen verschillende objecten in verschillende inventarissen die misschien geheel of gedeeltelijk hetzelfde fysieke object in de realiteit zijn. Bij de lancering in mei 2009 bevatte het portaal de inventaris van het bouwkundig erfgoed en de inventaris wereldoorlog erfgoed. Daarnaast waren er ondersteunende modules voor afbeeldingen, gebeurtenissen en thesaurustermen.
Tussen 2009 en 2015 werden nieuwe modules toegevoegd aan het portaal: de inventaris van orgels, archeologische zones, historische tuinen en parken, houtige beplantingen met erfgoedwaarde, de ankerplaatsen uit de landschapsatlas en het varend erfgoed. Waar we er op voorhand van uit gingen dat elk van deze inventarissen een heel eigen datamodel had, bleek dit in de praktijk niet zo te zijn. Er konden een aantal verschillen in methodiek vastgesteld worden, die soms aanleiding geven tot verschillen in terminologie (een gebouw wordt gesloopt, een boom wordt gerooid), maar de essentie bleef dezelfde. Beschrijven welk erfgoed zich waar bevindt en dat erfgoed documenteren met afbeeldingen, beschrijvingen, trefwoorden (thesaurustermen), … Waar het steeds op neerkomt: wat ligt waar, wat is het en hoe oud is het en waarom is het belangrijk? Elke nieuwe module die werd toegevoegd kreeg dan ook de vorm van een aangepaste versie van de inventaris bouwkundig erfgoed. Het voornaamste verschil dat bleef bestaan, zat in de locatiecomponent van de inventarissen. Die voor bouwkundig erfgoed was gericht op zeer accurate adresgegevens van kleine erfgoedelementen (met een focus op individuele adressen), de andere modules ware meer gericht op grote erfgoedgehelen (met een focus op groepen of clusters van adressen).
Toen het VIOE samengevoegd werd met het agentschap Ruimte en Erfgoed in 2012, kwam ook de databank van het beschermd erfgoed naar het agentschap. Bij de eerste analyses bleek dat die databank vooral bestond uit juridische gegevens en weinig inhoudelijke informatie kende. Daarom werd besloten de informatie uit de beschermingsdatabank toe te voege aan de inventaris in een aparte module. Ook deze deelde grotendeels het datamodel van de inventaris. Uiteindelijk mondde dit uit in de dataset van de aanduidingsobjecten. (Erfgoedobjecten en aanduidingsobjecten) Deze werd in juni 2016 openbaar gemaakt.
Tijdens de levensloop van de inventaris werd zo langzaam duidelijk dat al die verschillende inventarissen helemaal niet zo verschillend waren. Op een paar kleine verschillen na, bleken er veel meer gelijkenissen dan verschillen te zijn. We begonnen de inventaris dan ook meer als een geïntegreerde inventaris te zien. Het digitaliseren van de verschillende inventarissen leidde tot meer communicatie en overeenstemming tussen de verschillende erfgoedonderzoekers en een intensere samenwerking ([2]).
Samen met de lancering van de beschermingsdatabank als de aanduidingsobjecten, lanceerden we de term erfgoedobjecten (Erfgoedobjecten en aanduidingsobjecten). Elk van de objecten uit de wetenschappelijke inventarissen werd een erfgoedobject met een eigen URI. In 2016 waren dit nog grotendeels kosmetische oplossingen. De verschillende detailpagina’s werden samengevoegd tot 1 pagina waarbij elk van de erfgoedobjecten op een uniforme manier gepresenteerd werd. Achterliggend waren dit echter nog steeds verschillende datasets met een eigen datamodel. Op dat moment werd het duidelijk dat de oude inventaris zo ver had gebracht als mogelijk was binnen het kader waarin deze gemaakt was.
Dus werd er gestart met de voorbereidingen van wat uiteindelijk de nieuwe inventaris zou worden. Enerzijds omdat onze visie op de verschillende wetenschappelijke inventarissen de voorbije jaren sterk gewijzigd is, van allemaal aparte silo’s naar één grote inventaris van erfgoedobjecten. Anderzijds omdat de technologische componenten van de inventaris aan vervanging toe waren. Nu de nieuwe inventaris er is, blijven we schaven aan het systeem tot het helemaal doet wat we willen binnen de huidige mogelijkheden.
Wie wat meer wil weten over de inventaris, verwijzen we graag naar een aantal andere blogs:
Algemeen: Algemene informatie over de nieuwe inventaris
Erfgoedobjecten en aanduidingsobjecten: Wat zijn nu eigenlijk die erfgoedobjecten en aanduidingsobjecten en waarom bestaan ze?
Thema’s, personen en gebeurtenissen: Naast de erfgoedobjecten en aanduidingsobjecten zijn er ook nog drie ondersteunende modules: thema’s, personen en gebeurtenissen. Waarvoor dienen deze?
Van zoeken naar vinden op de nieuwe inventaris: Hoe zijn de zoekmogelijkheden van de inventaris in het algemeen opgebouwd?
Full text zoeken in de inventaris: Hoe werkt full-text zoeken en wat kan je daar allemaal mee doen, geiïllustreerd met voorbeelden bij de erfgoedobjecten.
Iedereen die de IT wereld kent, weet dat deze nog steeds snel evolueert. Onze core business is dan misschien het verleden, we willen dat verleden wel op een toekomstgerichte manier beheren. Dat vereist een continue, adaptieve aanpak waarbij we steeds open staan voor nieuwe initiatieven en mogelijkheden die optreden. Dat gaat van nieuwe inzichten in onze eigen materie, het onroerend erfgoed, tot nieuwe inzichten in de technologie die we gebruiken om dat erfgoed digitaal te ontsluiten en beheren. Heb je vragen over hoe dit in zijn werk gaat, aarzel dan niet ze te stellen.
