| Ankerplaats ID: | A10009 |
|---|
De ankerplaats ‘Zwart Goor - Rondpunt’ is gelegen in de gemeente Merksplas in de Antwerpse Noorderkempen en betreft een voormalig bebost landgoed binnen een open landelijke omgeving. De begrenzing wordt gevormd door de Strikkeweg in het noorden, Lipseinde en het Geheul in het oosten, de Berkelaar in het zuiden en Hoekeinde in het westen. Reeds zeer vroeg in de geschiedenis was de mens aanwezig in dit gebied. In de omgeving van Zwart Goor - Rondpunt werden immers prehistorische silexen gevonden. De oudste informatie over hoe het landschap eruit zag is echter van veel latere datum. Op de Ferrariskaart uit 1777 herkennen we de ankerplaats als een onderdeel van een uitgebreid heidegebied met enkele moerassen, kenmerkend voor de Noorderkempen in die periode. In het noorden onderscheiden we het ‘Cromven’, alsook een kleine landbouwontginning met enkele weilanden en akkers. Deze situatie is omstreeks het midden van de 19de eeuw (cfr. Vandermaelen) nog niet gewijzigd. Het ontstaan van het oorspronkelijke domein ‘t Kasteeltje’, in het centrum van de ankerplaats gaat terug tot de tweede helft van de 19de eeuw toen de toenmalige eigenaar begon met de ontginning van de ‘Zwartgoorheid’, een uitgestrekt heide- en vennengebied in het noorden van de gemeente Merksplas. Als basis van de structuur van het domein, werden de dreven in driehoeksvorm aangelegd, zodat ze geen kruis vormden. De open omgeving van het dicht beboste domein is, uitgezonderd de noordelijk gelegen, kleine kern, hoofdzakelijk het resultaat van jongere heideontginningen in het begin van de 20ste eeuw, wat zich in het landschap uit onder de vorm van grote, rechthoekige kavels. De structuur van het voormalige domein of landgoed is hoogst opmerkelijk. De toenmalige eigenaar, en vrijmetselaar, liet de dreven aanleggen in driehoeksvorm, zodat ze geen kruis zouden vormen op de snijpunten. Deze, in het landschap duidelijk herkenbare, structuur is gaaf bewaard gebleven. Tengevolge van de vele verschillende functies -van buitenverblijf over boerderij en tuinbouwbedrijf naar schoolkolonie en klooster- die het domein doorheen de geschiedenis heeft vervuld, is er aan het oorspronkelijke gebouwencomplex heel wat gewijzigd. Het langgerekte landhuis bleef ten dele bewaard, maar werd herhaaldelijk verbouwd en doet nu dienst als klooster. De nu bijhorende Franse tuin werd aangelegd in 1926. In deze periode werden eveneens het nog bestaande aalmoezeniershuis en de jachtwachterwoning gebouwd. Dankzij de relicten van de oude bosaanplanten, alsook de dreven, vertegenwoordigt deze ankerplaats een belangrijke dendrologische waarde. Aansluitend op het landschap van het Turnhouts Vennengebied in het oosten en de Rijksweldadigheidskolonie in het westen, is het Zwart Goor-Rondpunt bovendien belangrijk als refuge voor doortrekkende en foeragerende dieren uit de bossen in de omgeving. Verspreid doorheen het landschap zijn er een aantal te vermelden knelpunten. Er is de steeds uitbreidende infrastructuur van het Medisch Pedagogisch Instituut, een manege in het westen, het zuiveringsstation ten zuiden van de Mark en de verspreid voorkomende atypische bewoning en weekendverblijven. Indien onherstelbaar, is een goede inpassing in het landschap van deze elementen ten zeerste gewenst. Domein Zwart Goor-Rondput betreft immers een ruimtelijk opvallend en esthetisch aantrekkelijk complex van een gesloten bosrijk gebied binnen de open, landelijke omgeving van het noorden van de gemeente Merksplas.
De relicten van de oude bosaanplanten, alsook de dreven, vertegenwoordigen een belangrijke dendrologische waarde. Aansluitend op het landschap van het Turnhouts Vennengebied in het oosten en de Rijksweldadigheidskolonie in het westen, is het Zwart Goor-Rondpunt belangrijk als refuge voor doortrekkende en foeragerende dieren uit de bossen in de omgeving. De combinatie van de bosrijke kern, temidden van de open omgeving met weilanden biedt ideale mogelijkheden voor de avifauna.
In de noordelijke rand van de bosstructuur herkennen we een restant van het ‘Cromven’ en ten zuiden daarvan een kleinschalig landbouwgebiedje; beiden worden reeds aangeduid op de historische kaart van Ferraris uit 1777. De ‘driehoekige’ drevenstructuur van het voormalige landgoed ‘’t Kasteeltje’ gaat terug tot de 2de helft van de 19de eeuw en is gaaf bewaard gebleven (cfr. MGI, 1909). Het bijhorende hof of landhuis, eveneens uit de 2de helft van de 19de eeuw, bleef bewaard maar werd verschillende keren aangepast en heeft nu de functie van klooster. In de omgeving van Zwart Goor en Rondpunt werden prehistorische silexen gevonden.
Vooral de opmerkelijke driehoekige structuur van de dreven van het voormalige landgoed heeft een belangrijke esthetisch waarde. Vanuit de open omgeving heeft men een mooi zicht op de bosrand van het centraal gelegen domein.
Ruimtelijk opvallend is de aanleg van de centraal gelegen dreven in driehoeksvorm zodat ze geen kruis zouden vormen. De open, landelijke omgeving benadrukt de geslotenheid van het centraal gelegen voormalige landgoed.
de Mark
Franse tuin
Bouwkundig erfgoed:
landhuis, aalmoezeniershuis, jachtwachterwsoning
Archeologische elementen:
oud drevenpatroon
Knelpunten in het gebied zijn de steeds uitbreidende infrastructuur van het Medisch Pedagogisch Instituut, het Zuiveringsstation net ten zuiden van de Mark, een manege in het westen van het gebied en verspreide atypische bewoning en weekendverblijven.