Vallei van de Munkbosbeek met het kasteeldomein van Beerlegem¶

Omschrijving¶

Beerlegem is een nederzettingsdorp op een Z.W.-helling met grote kouters op het versneden Z.-Vlaams plateau in zandleemgebied. Het zacht golvend reliëf bereikt 50 m. Er zijn steile hellingen aan de depressie van de Munkbosbeek. De gronden zijn goed gedraineerd. De kerk van Beerlegem is gelegen op een lichte verhevenheid in een klein ommuurd kerkhof. Een deel van de Z.-kerkhofmuur in Balegemse steen is vermoedelijk nog de oude muur waarvan de dekstenen in 1593 gebruikt werden ter verdediging. De middeleeuwse bouwgeschiedenis is vrijwel onbekend. Het oude eenbeukige kruiskerkje werd in 1790 op de toren van 1641 na volledig gesloopt. De bouw van een nieuwe kerk gebeurde in 1792-93. In het kasteeldomein gelegen groene beukendreef met kasseiweg als verbinding van kerk met kasteel en aanhorigheden. Aan de dreef liggen ook nog drie woningen toebehorend aan het kasteel. De voormalig boswachtershuis bij het kasteel, in 1933 in gebruik door de ertegenover gelegen kostschool als huishoudschool “Sint-Martha”, en nu gerestaureerde particuliere woning. Het zogenaamde “Mariaheem”, tehuis voor niet werkende mentaal gehandicapte vrouwen, voorheen klooster van de Zusters van Liefde en pensionaat. Klooster en school gebouwd door mevrouw Thérèse, barones de Draeck en markiezin de Rode, op grond tus-sen de kerk en haar kasteel door haar gekocht in 1821 en geschonken aan kanunnik Triest en de congregatie van de Zusters van Liefde in 1823. Oprichting van een dorpsschool en kostschool voor meisjes z.g. “Sinte Theresia Huys” in 1824. Van 1826 tot 1846 ook spin- en handwerkschool. In 1831 oprichting van een zondagschool die bleef bestaan tot 1924. Bouw van een nieuwe lagere school in 1884-86 en van de oostelijke vleugel met kapel in 1886. Tijdens WO II was het in gebruik als veldhospitaal. Oprichting middelbare school in 1957, gesloten in 1964. Sedert 1967 z.g. “Mariaheem” voor mentaal gehandicapte vrouwen en bouw van een nieuw dagverblijf. In 1993 door de zusters van Liefde verkocht. Het gebouwencomplex is ingeplant ten westen achter de kerk. Van het oudste gebouw is niets bewaard gebleven. De nog bestaande schoolgebouwen dateren uit de jaren 1880 en 1890. In voortuin ligt een beboomde ijskelder vermoedelijk van 1896, nu met bovenop Mariabeeld. De hovenierswoning bij kasteel van Beerlegem, daterend uit 1809. Kasteel van Beerlegem, vanaf de 15e eeuw ook “Kasteel ten Bieze”, ligt op een domein van ca. 60 ha. Het is gelegen in de vallei van de Munkbosbeek. Vermoedelijk is het in oorsprong een middeleeuwse site met walgrachten. Kasteel van de heerlijkheid van Beerlegem uit de 11e- 12e eeuw horend tot het Land van Rode in het Land van Aalst. Eerste vermelding van heer van Beerlegem in 1196. Behoorde achtereenvolgens toe aan de adellijke families van Beerlegem, van Grimbergen, van Maldegem, van Massemen, van Leeuwergem, Van der Gracht en de Croy en sedert 1553 aan de Rodoan. In het begin van de 17e eeuw door werd door de abt van de abdij van Eename en bisschop van Brugge, diverse verbouwingswerken uitgevoerd. In 1680 behoorde het toe aan de baron van Rode. In 1682 werd de heerlijkheid van Beerlegem tot baronie verheven en de het Land van Rode tot markizaat, de heer droeg de titel van markies van Rode en baron van Beerlegem. De bouw van een nieuw kasteel gebeurde rond 1730. De twee nieuwe dienstgebouwen op voorhof zijn uit 1773 en 1788. Het kasteel werd verbouwd in neoclassicistische stijl in 1872-76. Kasteel en bijgebouwen op voorhof werden hersteld na oorlogsschade door inval van een V2 bom in maart 1945. In de 20e eeuw kwam het door huwelijk in handen van de familie de Spangen, de Marchant et d’Ansembourg. De huidige eigenaar-bewoner is graaf d’Ursel de Bousies. Park met omgrachtingen en vijvers werd heraangelegd tussen 1814 en 1830, vooraan in Franse stijl met geometrisch drevenpatroon en achteraan in Engelse landschapsstijl met bossen aan weerszij van licht glooiende weide. Dertien, voorheen vijftien bronnen zijn door een systeem van sluizen en leidingen verbonden met de drie, voorheen vier vijvers en de walgrachten, en bevoorraadden ook het kasteel. De grachten, vijvers en fonteinen staan ook in verbinding met de Munkbosbeek die het domein doorstroomt. Vijf dreven vertrekken aan het voorhof van het kasteel. De huidige toegangsdreef, een gekasseide en vrij recent heraangeplante beukendreef, leidt van de kerk naar het kasteeldomein en bevat ook enkele dienstwoningen. In het bos, met vrij oude bomen, staat de lemen “kluizenaarswoning”, vermoedelijk van 1824. Juist buiten het voorhof ligt een ijskelder van 1843. Het omgrachte voorhof met dienstgebouwen wordt op de brug afgesloten d.m.v. smeedijzeren inrijhekken van 1860-61. Ten zuiden ervan, kasteel gelegen binnen een brede rechthoekige omgrachting uitgebreid tot rechthoekige vijver, axiaal verbonden met voorhof door stenen brug met brugleuning van ijzeren kettingen aan arduinen pijlertjes. Op voorplein, voor het kasteel staat een Libanonceder van vermoedelijk ca. 300 jaar oud. Op de hoeken van het kasteeleiland staan vier schandpalen. Op voorhof twee identieke dienstgebouwen in classicistische stijl; ten oosten staat een dienstwoning en de vroegere boerderij gedateerd van 1773 en ten westen het voormalig woonhuis van conciërge, het koetshuis en stallen van 1788. Het kasteel werd opgetrokken rond 1730 op de plaats van het oude omwalde kasteel. Het werd hersteld na de oorlogsschade in 1945. De Munkboshoeven of Hof te Munkbos, zijn drie grote boerderijen die eertijds samen met de nabijgelegen hoeve op het grondgebied Dikkelvenne de zogenaamde “Ferme de la distillarie”, deel uitmaakten van het bezit van de abdij van Ninove. Rond 1840 schonk de grootgrondbezitter Vifquin deze hoeven aan de C.O.O. van Doornik. In 1976 werd ze samen met 102 ha land verkocht. De drie grote aaneengesloten boerderijen uit de 18e en 19e eeuw hebben een langgerekt volume van witgekalkte en rozegeschilderde gebouwen, en zijn mooi ingeplant de weiden en velden. Naar het oosten toe is er een populierendreef. Een van de hoeves, de ‘Ferme de la sucrerie’ was in de 19e eeuw een suikerfabriek. Bodemkundig behoort het gebied van de Munkbosbeek tot de leemstreek. De ondergrond wordt er gevormd door een weinig doorlatend klei- zandsubstraat. Algemeen wordt het landschap gekenmerkt door een golvend tot sterk golvend karakter. In de omgeving van de Munkboshoeves treft men een merkwaardige vervlakking aan. De omgeving ligt voornamelijk onder cultuurland: akkers en weiden. Sommige weiden zijn afgezoomd door een meidoorn- of elzenhaag of een knotbomenrij. Ten noordwesten van het cultuurland ligt ongeveer 20 ha onder bos. Op de hoger gelegen zandleemgronden vindt men een gemengd loofbos, op de lager gelegen gronden vindt men overwegend cananda- aanplantingen met onderhout. Op Ferrraris is de omgeving rond de Munkboshoeves nog volledig bebost. In de vallei van de Munkbosbeek komen meersen en bospercelen voor. Het kasteeldomein van Beerlegem is reeds duidelijk te zien. Op Vandermaelen is het Munkbos gerooid en is het omgezet in cultuurland. De kleine gemeente Dikkele is aan de Munkbosbeek gelegen. Vroeger maakte het deel uit van het Munkbos, ook “Bos van Bochoute” genoemd, dat in het begin van de 19e eeuw gerooid werd. Het centraal gelegen “Goed te Dikkele” behoort sinds 991 toe aan de Sint- Pietersabdij en speelde een belangrijke rol in de ontstaansgeschiedenis van het dorp. De parochiekerk werd reeds in de 11e eeuw vermeld en midden de 19e eeuw wederopgebouwd. Ze is ingeplant in de lagere, vochtige delen van de Munkbosbeek, ten noorden van het “Goed te Dikkele”. De kleine dorpskern wordt gekenmerkt door kleinschalige bebouwing voornamelijk de 19e eeuw. De parochiekerk, de voormalige pastorie kloosterschool en gemeentehuis en acht huizen, destijds café van brouwerij De Wever bepalen het dorpszicht. Het dorpje Paulatem was voor de fusie van 1971 de gemeente met het kleinste inwonersaantal van de provincie. Rond de kerk liggen enkele huizen opklimmend tot de 18e eeuw. Er is sedert jaren geen pastorie, school, winkel of café. De kerk is opgetrokken uit Doornikse kalksteen uit de 11e eeuw en in de 12e eeuw uitgebreid. In 1593 werd de kerk als vesting gebruik. In 1595-1615 werden belangrijke herstellingen uitgevoerd.

Landschapswaarden¶

Landschapselementen en opbouwende onderdelen¶