Heidebos¶

Omschrijving¶

Het Heidebos bevindt zich op de grote dekzandrug die zich tussen Maldegem en Stekene uitstrekt, tussen Moerbeke en Wachtebeke. Het reliëf wordt er gekenmerkt door de aanwezigheid van een duintopografie met hoogten bestaande uit stuifzanden. De niveauverschillen met de dekzandpannen zijn van de orde 3 à 4 meter. De droge, hogere gedeelten waren te onvruchtbaar om in het vast landbouwareaal te worden opgenomen. Aanvankelijk werden deze gebieden als extensieve graaslanden gebruikt, vanaf de 18e eeuw werden ze bebost. Op de Ferrariskaart is dit gebied hoofdzakelijk bebost, hier en daar ligt een akker. In de 19e eeuw werd vooral naaldbos aangeplant wat nu nog het landschapsbeeld typeert. Verkavingen voor woningbouw hebben het bosbestand aangetast. De nattere gedeelten, samenvallend met de dekzandpannen, worden gekenmerkt door een mozaïek van akkers en weiden met resten van de oorspronkelijke perceelsrandbegroeiing (houtkanten en knotbomen). De percelering gaat uit van een complex van stroken en regelmatige blokken, deze laatste vaak door dwarsdelingen van stroken ontstaan. Dit contrasteert met het perceelspatroon van de beboste hoogten die gekenmerkt wordt door een 18e eeuwse rationele verkaveling voor bosaanplanting. Door het veelvuldig voorkomen van sterk versnipperde partijtjes bos en door de weliswaar sterk uitgedunde restanten van de oude perceelsrand begroeiing, zijn de open ruimten in het landschap erg zeldzaam. De overgang tussen het bos en de akkers is, via een steilrandje, erg scherp. Het gebied wordt gestructureerd door het afwisselen van droge ruggen en welvingen (voornamelijk bos), met lager gelegen zandgronden (akkers en weiden). Het zou interessant zijn deze structuur te behouden door het in stand houden van de bosbestanden. Dit verband is evenwel niet zo duidelijk meer als in de 18e eeuw. Waar de natte weilanden toen volledig onder weiland lagen, is dit weiland nu ook plaatselijk door bos vervangen. Men zou kunnen stellen dat eerder marginale gronden, of ze nu te nat of te droog zijn, voor bebossing in aanmerking komen. Naar beheer toe zou het wenselijk zijn te streven naar het behoud van het bebost aspect doch op een lager niveau dan het huidige. Heide en spontaan beboste gronden zouden meer kans moeten krijgen, naast het behoud van het typisch agrarisch landschap met hun perceelsrandbegroeiingen. In dit boscomplex komt de adelaarsvaren veelvuldig voor, deze plant maakt niet alleen het leven van andere plantensoorten moeilijk, niet alleen door een hoge produktie van bladstrooisel en een dicht net van ondergrondse wortelstokken, maar ook door de bladafscheiding van giftige stoffen die de kieming en groei van andere soorten remmen. Het voormalige Fort Fracipanie wordt ook wel “Fort Franci- pany” genoemd. Van dit Spaans fort blijft enkel resten over. Het fort dateert uit de 80- jarige oorlog (1568-1648). De site is nu bebouwd met een onbewoond oud boerenhuis en een recente houten chalet die als woning dienst doet en voornamelijk met bossen omringd is. Fort Francipanie maakte deel uit van een Spaanse verdedigingslinie ten zuiden van Axel in het Zeeuws- Vlaams grensgebied. Fort Francipanie zou kort voor 1600 opgericht zijn (waarschijnlijk 1585), gelijktijdig met het grotere, Nederlandse Moerspuifort bij Zuiddorpe. In tegenstelling tot het Moerspuifort is het Francipaniefort steeds in Spaanse handen gebleven en is het in 1644-1645 heropgericht. Fort Francipanie is van het type vierhoekig hoger gelegen aarden verdedigingswerk met aanvankelijk dubbele walgrachten. De toegangsdreef tot Fort Francipanie vangt eigenlijk bij de noordelijk gelegen Papdijk aan (ze wordt door de expresweg Knokke- Antwerpen onderbroken). De rij notelaars loopt parallel met de Parmavaart. Vanaf de Molenstraat tot de ingang van het fort ligt midden de noordelijke binnengracht een smalle lindendreef. De brede binnengrachten bleven bewaard, midden elke zijde zit een binnenwaartse knik. Het tracé van de oostelijke helft van de buitengracht is nog grotendeels afleesbaar uit de percelering en uit inzinkingen op het terrein met nog herkenbaar ravelijn aan de oost en zuidzijde. De westelijke helft van de buitengracht is nog steeds door de Parmavaart gevormd. De opgeworpen wal binnen het fort bleef voornamelijk aan de westelijke zijde bewaard. Binnen het fort werd waarschijnlijk in de loop van de 18e eeuw een hoeve opgericht waarvan het woonhuis bleef bestaan.

Landschapswaarden¶

Landschapselementen en opbouwende onderdelen¶