Ijzer tussen Diksmuide en Stuivekenskerke¶

Omschrijving¶

Deze ankerplaats bevat de Ijzer tussen Diksmuide en Stuivekenskerke (gem. Diksmuide) met aansluitend waardevolle en gave graslandcomplexen, de dijken en de historische kern van Stuivekenskerke. De Handzamevaart is één van de grotere zijbeken en mondt ter hoogte van Diksmuide in de Ijzer uit. De gekanaliseerde en rechtgetrokken Ijzer stroomafwaarts van Diksmuide (zgn. benedenloop) heeft zeer lang onder invloed van de zee gelegen en is pas vanaf de middeleeuwen bedijkt geweest wat ontginning van aangrenzende gronden mogelijk maakte. In de ondergrond treft men het zogenaamde Basis- of Oppervlakteveen aan dat bedekt is door sedimenten van de latere overstromingsfasen. De Ijzer is langs weerszijden bedijkt (zgn. Verschen dijk) maar vertoont nog een bochtig verloop met enkele meanders. De dijken dateren waarschijnlijk uit de 11e eeuw en worden her en der geaccentueerd door bomenrijen. Op sommige plaatsen is een zeer natuurlijk oeverprofiel aanwezig met erosieverschijnselen van oever (o.a. afkalven). Deze afkalving biedt tevens beperkte mogelijkheden voor verlandingsvegetatie. Tijdens de vroege middeleeuwen deden de gronden tussen de Oude Zeedijk en de Ijzer – toen een slikke-schorre-gebied – dienst als extensief weidegebied voor schapen. Sinds de 11e eeuw zijn ze ontgonnen. Na de bedijking en bemaling klonken deze gronden in waarbij de vroegere geulen in reliëf kwamen te staan t.o.v. de aangrenzende komgronden. Door de zeer natte omstandigheden van deze gronden werden de aangrenzende graslanden als wei- of hooiland gebruikt. We beschouwen ze als historisch permanent grasland. Dergelijke waardevolle graslanden liggen o.a. vlakbij Diksmuide en aan de rechteroever ter hoogte van het Tempelhof (en iets meer stroomafwaarts van Oud-Stuivekenskerke). De perceelsvorm is onregelmatig en wordt bepaald door de grachten en de loop van de Ijzer. De grotere grachten staan immers meestal loodrecht op de loop van de Ijzer en zorgen voor de afwatering van de kleinere bij de percelen. De perceelsrandbegroeiing is grotendeels verdwenen, enkel de rietkragen benadrukken het grachten- en perceleringspatroon. Sommige percelen vertonen microreliëf dat waarschijnlijk te wijten is aan klei-uitgravingen, veenontginning en mogelijks oude getijdegeulen. Dankzij het open landschap heeft men vanuit het gebied rond Diksmuide een zicht op de noordelijke rand van Diksmuide waarbij het reliëfsverschil tussen de graslandpercelen en de nederzetting van Diksmuide zeer opvallend is. Diksmuide ligt immers op het interfluvium tussen Ijzer en Handzame én bevindt zich op een uitloper van het zandleemgebied dat tijdens het Holoceen niet meer overstroomd werd, dus niet tot de polder behoort. Het landbouwbedrijf in dit deel is van weinig belang wegens de recente bedrijfsuitbreidingen. Het graslandcomplex rond het Tempelhof bevat nog enkele gave perceelsrandbegroeiingen bestaande uit knotbomenrijen en wordt in het oosten begrensd door een weg met begeleidende bomenrij. Een hoogspanningsleiding doorkruist evenwel dit gebied. Stroomafwaarts van Diksmuide aan de linkeroever binnen de bedijking ligt de Dodengang die refereert naar het strategisch belang van de Ijzer tijdens WOI. Hier resten delen van de loopgraven en de frontlinie uit WOI. Tijdens WOII hebben de Duitsers dit gebied opnieuw onder water gezet waarbij de oudere afzettingen deels bedekt werden met zeer recente afzettingen Het dorp Stuivekenskerke lag vóór 1870 een tweetal kilometer zuidwaarts van wat nu oud-Stuivekenskerke heet. De dorpskern bestaat uit een kerk met kerkhof, een omwalde kasteelhoeve op een motte met aansluitend een kapel en twee oorlogsmonumenten. De Viconiahoeve is gebouwd op de site van het klooster en vormde tijdens WOI een voorpost van de Belgische frontlijn. De kerk vormt in dit open en vlakke landschap een blikvanger. Vanaf de kasteelhoeve loopt een dreef naar de kerk en verder in noordelijke richting. De overige bebouwing is eerder laag en klein wat dit dorp een meerwaarde biedt. Vlakbij Stuivekenskerke ligt het natuurreservaat de Kleiputten dat bestaat uit enkele vijvers en graslanden. De vijvers zijn uitgegraven om klei te winnen en vormen nu een rust- en foerageerplaats voor water- en weidevogels. Daarnaast is de aanwezige vochtminnende vegetatie waardevol. Ten noorden van Stuivekenskerke staat aan de linkeroever van de Ijzer nog een oorlogsmonument voor de Grenadiers.

Landschapswaarden¶

Landschapselementen en opbouwende onderdelen¶