| Ankerplaats ID: | A30027 |
|---|
Deze ankerplaats strekt zich uit langs de Ijzer tussen Elzendamme (gem. Vleteren), Stavele (gem. Alveringem), Beveren (idem) en de Frans-Belgische grens nabij Roesbrugge-Haringe (gem. Poperinge). De weg tussen Elzendamme - Stavele - Haringe en die tusen Elzendamme-Beveren en Oost-Cappel (Frankrijk) vomren resp. de zuidelijke en de noordelijke grens van de ankerplaats. Langs de Poperingse vaart vormen kleine grachtjes en perceelsgrenzen langs de valleigrenzen, veelal de grens van de ankerplaats. Deze ankerplaats wordt gestructureerd door de valleien van de Ijzer en Poperingse vaart. De Ijzer kent stroomopwaarts van Elzendamme een meanderend natuurlijk verloop in een diep ingesneden vallei. De Poperingse Vaart is soms rechtgetrokken maar kent ook nog een bochtig verloop. In de ondergrond bevindt zich veen afgedekt door klei afkomstig van de getijdewerking in de Ijzergeul, en een aanzienlijk pakket zandleem afkomstig van bodemafspoeling van de omliggende landbouwgronden. Meer stroomopwaarts is het veenpakket veel kleiner of afwezig door de verminderde of afwezige getijdewerking. Door hun lage ligging zijn de aangrenzende gronden bij deze waterlopen zeer vochtig en kunnen ze bijna enkel als grasland (voornamelijk hooiland in de meest stroomafwaartse delen) gebruikt worden. Deze graslanden zijn door de regelmatige overstromingen in de winter, door hun historisch permanent graslandkarakter en door het hooilandbeheer floristisch zeer waardevol en vormen voor talrijke (avi)fauna een geschikt biotoop. Langs de linkeroever heeft de Ijzer een restant van een dijk die niet meer intact en functioneel is. Langs deze dijk komen resten van bomenrijen voor die de loop van de Ijzer accentueren en zichtbaar maken in het landschap. De percelering en het grachtenpatroon van de graslanden rond Elzendamme is ongeveer loodrecht op de Ijzer of Poperingse Vaart georiënteerd. In de grachten staat rietvegetatie. Stroomopwaarts van Beveren zijn de grachten minder uitgesproken omdat de vallei hier zeer smal wordt. Ook langs de Poperingse Vaart stroomopwaarts van Vleteren ontbreken de grachten. De valleiwanden van de waterlopen zijn vrij steil en worden af en toe onderbroken ter hoogte van een zijbeek. Zij vormen eigenlijk de overgang tussen polderintrusies langs de stormen en beken, met het zandleemgebied. De valleiwanden langs de Ijzer zijn tussen Elzendamme en Beveren zeer steil. In de valleien zelf ligt geen enkel gebouw door het overstromingsgevaar. De hoeves liggen buiten de vallei, soms vlakbij de rand, én zijn omgeven door akkerland op deze drogere gronden. De wegen liggen iets verder van de rand en lopen parallel aan de vallei van de Ijzer. De hoeves liggen meestal niet langs deze wegen. De toegangswegen naar hoeves staan loodrecht op de hoofdwegen. De bebouwing en de wegen langs de Poperingse Vaart liggen dicht op de rand van de vallei. De weilandpercelen stroomopwaarts van Vleteren hebben soms nog gave perceelsrandbegroeiing zoals in meersgebieden. Sommige nederzettingen, zoals Beveren en Stavele, liggen aan de valleirand. Roesbrugge en Elzendamme zijn beiden langs een brug ontstaan die de vallei van de Ijzer visueel ruimtelijk begrensd door een brug en talud. Ter hoogte van Roesbrugge ligt nog een gedeelte van de vroegere loop van de Ijzer, de zgn. Dode Ijzer. West- en Oostvleteren zijn gegroeid vlakbij een brug over de poperingse Vaart elk aan één zijde van de vallei. De wegen binnen en buiten de ankerplaats lopen naar de bruggen over Ijzer en Poperingse Vaart. De kerken van Westvleteren, Beveren, Roesbrugge-Haringe en Stavele (in mindere mate) bevinden zich net boven de valleirand en zijn zeer goed zichtbaar in de valleien en langs de valleiranden door hun hoogte. Elzendamme zelf was dankzij haar gunstige ligging bij de samenvloeiing van Ijzer en Poperingse Vaart tijdens de middeleeuwen en later een bloeiend havenstadje. De weg tussen Ieper en Veurne ging hier over de Ijzer wat een bijkomend handelsvoordeel met zich meebracht. De meeste hoeves bestaan uit enkele losstaande gebouwen met rondom soms (resten van) een gracht en aansluitend enkele huisweiden. Algemeen zijn de aanwezige hoeves als bouwkundig erfgoed nog vrij waardevol dankzij de lage verstoringsgraad door niuewbouw en recente uitbreidingen. De Eversamhoeve is een restant van de vroegere Eversamabdij die naast landbouwactiviteiten in de omstreken waarschijnlijk ook handel bedreef. De oorspronkelijke gebouwen werden na de Franse Revolutie allemaal afgebroken behalve de schuur en het hekken. De omringende gracht is nog herkenbaar maar vormt geen geheel meer. Het Tempeliershof is een middeleeuwse site met een opper- en neerhof geweest. Momenteel rest nog een hoeve en de hofstede zelf met spits hoektorentje. De hoeve bestaat uit losstaande gebouwen in een U-vorm. De gracht rond de gebouwen is nog gedeeltelijk intact en wordt geaccentueerd door een bomenrij.
De Ijzer kent een vrij natuurlijk bochtig verloop soms geaccentueerd door een bomenrij met natuurlijke oeverprofielen. De grens van de vallei en vooral de steilranden benadrukken de overgang van polder/vallei naar zandleemgebied; de steilranden zijn resten van vroegere erosieve fases. De vallei bepaalt in grote mate het landgebruik. In de vallei overheerst graslandgebruik waarbij de vochtminnende flora zeer gevarieerd is met enkele zeldzame soorten.
De dijk aan de linkeroever van de Ijzer vormt een relict van een vroegere dijk. De Poperingse Vaart vormde een belangrijk transportkanaal tijdens 12e eeuw tussen Poperinge en Elzendamme. Elzendamme lag bovendien aan de brug over de Ijzer waarop de weg tussen Ieper en Veurne liep. Langs deze Vaart lagen enkele handelsposten zoals Eversamabdij met hoeve en het Tempeliershof. Typisch voor de nederzettingen aan de rand van de vallei is de inplanting van de kerk aan de rand van de vallei. Talrijke historische grote hoeves (soms met walgracht) zijn goed bewaard en vormen belangrijk bouwkundig erfgoed.
De afwezigheid van bebouwing in de valleien contrasteert sterk met de bebouwing op de hogere gronden. De steilranden en de diep ingesneden (zij)valleien zorgen voor een visuele begrenzing van dit open, onbebouwd graslandgebied. Het natuurlijk, bochtig verloop van Ijzer is visueel goed geaccentueerd door de bomenrijen. De Broucksmolen is een oude windmolen die op een kleine verhevenheid staat vlakbij de Ijzervallei. De molen is nog in goeie staat en vormt industrieel-archeologisch erfgoed.
Op regelmatige afstand liggen bruggen over de Ijzer en Poperingse Vaart; deze bruggen structureren het wegenpatroon. Het landgebruik in het algemeen wordt gestructureerd door de valleien met hun scherpe begrenzing door steilranden.
langs valleiranden (steilrand) van Poperingse Vaart
valleiranden van Ijzer
Ijzer en Poperingse Vaart, Dode Ijzer bij Roesbrugge-Haringe
Tempeliershof
Eversamhoeve: enkel oorspronkelijke schuur rest
Eversamhoeve bij verdwenen abdij; kerken aan de rand van vallei (Beveren, Stavele, Roesbrugge)
dijk op linkeroever Ijzer; Poperingse Vaart; brug te Roesbrugge en bij Vleteren
langs Ijzer; knotbomenrijen langs perceelsranden stroomopwaarts Poperingse Vaart
Topografie:
loodrecht op Ijzer of zijbeken
in valleien
Bebouwing in de valleien zelf dient vermeden te worden aangezien de stromen hun winterbeddding dan niet meer kunnen innemen bij hoge waterstand en vanwege de hoge floristische en avifaunistische waarde van deze natte historisch permanente graslanden. Het zeer vochtige karakter van deze graslanden dient ook gevrijwaard te worden. Het zicht vanop de valleiranden in de vallei dient gevrijwaard door het weren van beplanting, bebouwing, … Recente uitbreidingen bij landbouwbedrijven en nieuwe gebouwen bij de nederzettingen langs de valleien doen afbreuk aan de belevingswaarde van het gebied door hun storend karakter. De toenemende lintbebouwing tussen kernen dient verhinderd aangezien het zicht van wegen op omgeving (vallei, valleirand en akkerlanden buiten vallei) zeer waardevol is. Ter hoogte van Oost- en Westvleteren dient vermeden te worden dat beide kernen aan elkaar groeien aangezien dit hun apart ontstaan elk aan één oever van Poperingse Vaart zou ongedaan maken en om de bebouwing in deze vallei te weren. Ook rond Elzendamme dient men nieuwe gebouwen te mijden. De aanwezige bomenrijen langs Ijzer en Poperingse Vaart dienen behouden te blijven en zelfs hersteld om deze structurerende elementen te benadrukken in het landschap. Schaalvergroting van de landbouwpercelen is niet aangewezen wegens de authentieke percelering.