| Ankerplaats ID: | A10026 |
|---|
De ankerplaats Middelheim-Vogelzang is gelegen in de Antwerpse deelgemeenten Berchem en Wilrijk. De begrenzing van dit landschap wordt gevormd door de ring rond Antwerpen in het noorden, de Craeybeckxtunnel en de infrastructuur van Ziekenhuis Middelheim en de Universiteit Antwerpen in het oosten en zuiden en de Beukenlaan en de bewoning van de wijk Den Brand in het westen. Domein Middelheim-Vogelzang omvat een relatief groot parkdomein met heel wat bouwkundig erfgoed, temidden van sterk verstedelijkt gebied aan de rand van Antwerpen. Een eerste vermelding van een ‘stede te Middelem’, eigendom van de kartuizers, dateert van 1342. Aanvankelijk betrof het een hoeve; volgens een akte van 1499 ‘een omwaterd huis met stalling en duifhuis’. In 1553 was sprake van een omwaterd stenen huis en in 1563 van een hof van plaisantie. Het huidige ‘Kasteel Middelheim’ werd in de tweede helft van de 18de eeuw opgetrokken in classicistische stijl en vertoont een rechthoekig grondplan. Rond het kasteel loopt een gracht met bruggen aan oost- en westzijde. Tussen de omwallingen bevinden zich tevens een paviljoen, oranjerie en hovenierswoning. Het bijhorende park werd reeds in de 18de eeuw omschreven als een park met beelden en vervult nu opnieuw die functie als openluchtmuseum voor beeldhouwkunst. Het goed Den Brandt werd voor een eerste maal vermeld in 1396 en ontstond waarschijnlijk uit en naast het domein Middelheim. Oorspronkelijk betrof het waarschijnlijk een hoeve met huizing, later een hof van plaisantie en nadien een kasteel. Het laatclassicistisch kasteel Den Brandt werd opgetrokken in 1790, maar kreeg zijn huidige uitzicht tijdens de tweede helft van de 19de eeuw. Het vertoont een rechthoekig grondplan en is samen met de dienstgebouwen in U-vorm geschikt rond een staatsieplein met bloemperken en fontein. Achter het kasteel en de dienstgebouwen bevindt zich het park met waterpartijen en een waardevol bomenbestand. Van het vroegere Kasteel ‘Vogelenzang’ bleven enkel 2 dienstgebouwen in classicistische stijl bewaard. Het omliggende park wordt intensief gebruikt voor recreatie (sportvelden, speeltuin, e.d.), maar bezit desalniettemin een nog belangrijk bomenbestand. Het historische drevenpatroon van Beukenlaan en Middelheimlaan vormt binnen het geheel een belangrijk structurerend element. De samenhang van het gehele domein met de vroegere landelijke omgeving is, door de komst van bebouwing en infrastructuur, jammer genoeg volledig verloren gegaan. Niettemin vertegenwoordigt dit parkgebied als restant groene ruimte in de stedelijke rand zowel vanuit historisch, wetenschappelijk als ruimtelijk-structurerend oogpunt een aanzienlijke waarde en vormt het bovendien een rustpunt binnen de omgevende wegeninfrastructuur en dichte bebouwing.
In alledrie de parken komt een behoorlijk loofbomenbestand voor. Binnen de sterk verstedelijkte rand van Antwerpen, voorziet dit gebied nog in een restant geschikt habitat voor avifauna en knaagdieren.
De eerste melding van domeinen ‘Middelheim’ en ‘Den Brandt’ gaat terug tot de 14de eeuw. Het gebouwenpatrimonium van beide domeinen, waarvan het belangrijkste gedeelte in classicistische stijl, bleef goed bewaard. Van kasteel ‘Vogelenzang’ daarentegen, resten ons enkel 2 dienstgebouwen. Het drevenpatroon van de Middelheimlaan en Beukenlaan is reeds terug te vinden bij op de historische kaart van Ferraris uit 1777.
Relatief groot parkdomein met enkele mooie historische gebouwen, omgeven door sterk verstedelijkt gebied.
Het Middelheimpark werd reeds in de 18de eeuw omschreven als een park met beelden en vervult nu nog steeds die functie als openluchtmuseum voor beeldhouwkunst.
De kastelen van Middelheim en Den Brandt zijn samen met het resterende drevenpatroon belangrijke structurerende elementen binnen de dicht bebouwde omgeving van de stedelijke Antwerpse rand.
3 parken
Het Nachtegalenpark kent een zeer sterke recreatiedruk met sportvelden, een speeltuin, een dierenpark en 2 tavernen. In de noordoostelijke punt van de ankerplaats ligt een zone waarvoor herstel is gewenst. Hetzelfde geldt voor de percelen, ingenomen door de Antwerpse groendienst.