Floordambos en kasteel de Ribeaucourt

Ankerplaats ID:A20010

Omschrijving

Deze ankerplaats is gelegen nabij de dorpskernen van Melsbroek en Perk op het grondgebied van de gemeenten Steenokkerzeel, Kampenhout, Vilvoorde en Machelen. Het westelijk deel van dit landschap wordt ingenomen door het Floordambos dat gelegen is op de waterscheidingslijn tussen Dijle- en Zennebekken. Het ligt op een oud alluvium in de voormalige fossiele oost-west vallei, met basische, sterk hydromorfe en humusrijke bodems. Het gebied werd grotendeels gedraineerd maar was omwille van de waterhuishouding weinig geschikt voor landbouw. Bosbouw was het alternatief. Dank zij de kalkrijke ondergrond kon zich hier een vegetatie met basische laagveenmoerassen ontwikkelen, die ten noorden van de Maas als zeldzaam mag beschouwd worden. De botanische waarde van het Floordambos is bijgevolg zeer hoog. Als waterlopen kunnen de Lopende beek, de Leibeek en de Trawool vermeld worden. In het westen wordt het van Peutie gescheiden door de autosnelweg E10 Brussel-Antwerpen. Het kasteel Ravaart dateert uit het midden van de 19de eeuw, het is omgeven door een prachtig landschapspark dat er momenteel gebrekkig onderhouden bijligt. Het ligt ten noorden van Floordambos, op de grens tussen Peutie en Melsbroek. Nog noordelijker ligt het eveneens 19de-eeuwse kasteel Huinhoven. Het Hof ten As, kort bij Melsbroek, is een omvangrijke gesloten hoeve met gebouwen opgetrokken in breuksteenverband en gegroepeerd rondom een ruime geplaveide binnenplaats. De oorsprong van het kasteel Snoy ligt in de 14de of 15de eeuw als neerhof ten westen van het Groot Hof van Melsbroek. Vanaf de 16de eeuw werd het naar de toenmalige eigenares kasteel van Meerbeek genoemd. In het begin van de 18de eeuw was het uitgegroeid tot een vierkant complex met op iedere hoek een vierkante toren. Het werd op het inde van de 19de eeuw verbouwd. Na de verwoestingen in 1944 liet eigenaar baron Snoy de overblijvende aanhorigheden tot woonst verbouwen. De vier hoektorens en een F-vormige vleugel zijn de enige overblijfselen van het oorspronkelijk geheel. De domein is nog grotendeels afgesloten met een natuurstenen omheiningsmuur. Een lange dreef door het zuidelijk deel van Floordambos leidt naar het domein. Het kasteel ligt kort bij de dorpskern van Melsbroek met de Sint-Martinuskerk. Het kasteel de Ribeaucourt ligt ten zuidoosten van de dorpskern van Perk, waarmee het door een lange dreef verbonden is. Deze voormalige motte werd voor het eerst vermeld op het einde van de 12de eeuw. In de 17de eeuw was het een indrukwekkend waterslot, geflankeerd door twee rechthoekige torens. Het neorenaissance complex werd verbouwd en uitgebreid in de 19de eeuw. Onder leiding van landschapsarchitect F.J.Keilig werden de oorspronkelijk Franse tuinen heringericht tot een landschapspark in Engelse stijl. De buitenste ringgracht, de omheiningsmuur en de neerhofgebouwen die in de 17de eeuw reeds aanwezig waren, bleven gedeeltelijk bewaard. Elementen van de breukstenen grachtmuur zijn nog aanwezig evenals een 19de-eeuwse oranjerie. Ten westen ligt de kasteelhoeve “Hof te Veaux” met een geplaveide binnenplaats, gebouwd in de 18de eeuw en aangepast in de 19de eeuw. De Leibeek loopt door het park, verder naar het noorden vormt ze - samen met de Lellebeek en de Molenbeek - de Barebeek. Naar het noordoosten sluit op het park een bosrijk gebied aan met ondermeer het Hellebos en de Torfbroekbeek. De moerassige delen op een kalkrijke ondergrond herbergen een rijke flora, dit gebied is in dat opzicht vergelijkbaar met Floordambos, Snijsselsbos en Schiplakenbos. Het kasteel de Ribeaucourt en de naburige kasteelhoeve “Hof te Veaux” zijn als monument beschermd, hun omgeving als dorpsgezicht.

Landschapswaarden

Wetenschappelijke waarde

Floordambos ligt in een oud alluvium dat deel uit maakt van een fossiele oost-west gerichte riviervallei die momenteel via een aantal beken naar het bekken van de Zenne (westelijk deel) en van de Dijle (oostelijk deel) wordt afgewaterd. Omtrent de ouderdom van de fossiele vallei bestaat er tot op heden discussie, afhankelijk van de bron is ze 9000 à 8500 jaar of tussen de 5500-3000 jaar oud. De vegetatie wordt grotendeels gekenmerkt door voedselarme, kalkrijke basische laagveenmoerassen, die ten noorden ven de Maas in België zeldzaam zijn. Ook op het vlak van de fauna is het gebied zeer waardevol. In het kasteeldomein de Ribeaucourt herbergt talrijke oude en zeldzame bomen en inhet bosgedeelte komen interessante vegetaties voor.

Historische waarde

Het kasteel de Ribeaucourt gaat terug tot de hoge middeleeuwen maar heeft op het einde van de 19de eeuw een neorenaissancekleedje gekregen; het park werd daarbij heraangelegd in landschappelijke stijl met behoud van diverse rechtlijnige elementen. Het eigenlijke Floordambos bestond voor 1700 uit vijvers, die na de rooiing van het Saventerloo werden bebost; de oude structuur (o.m. dijken) is nog gedeeltelijk leesbaar. De kastelen Ravaert en Huinhoven werden gebouwd in 1850-1860 en omringd van landschappelijke tuinen. Bij Ravaert is nog een prachtige 19de-eeuwse moestuin bewaard gebleven.

Esthetische waarde

Het Floordambos is een langgerekt bosmassief met een bijzonder grillige perimeter, talrijke enclaves en open plekken. In het westelijk deel bestaat het bos uit prachtige opgaande beuken en eiken, in de andere delen is de begroeiing meer gevarieerd. De landschapsarchitectuur in het park van Ravaart met haar kasteel, het historische hof ten As en het gehucht Huinhoven met de Drietoren en het Laathof verhogen de esthetische waarde van het bos en haar omgeving. Het neorenaissance kasteel de Ribeaucourt met drie slanke torens met bolvormige spits dat samen het neerhof “Hof te Veaux” omwald is, vormt een prachtig ensemble met het kasteelpark. Het 100 ha grote park omvat vijvers en monumentale bomen.

Landschapselementen en opbouwende onderdelen

Geomorfologie/hydrografie

Microreliëf:
  • microreliëf
Hydrografische Elementen:
  • waterloop
  • beek
  • vallei
Moerassige gronden:
  • moeras

Elementen van bouwkundig erfgoed, nederzettingen en archeologie

Koeren en hovingen:
  • tuin
  • park
  • hof
Nederzettingspatronen:
  • nederzettingspatroon
Kastelen, landgoederen en aanhorigheden:
  • kasteel
  • toren
  • orangerie
  • muur
  • kasteelgracht
Landbouwkundig erfgoed:
  • hoeve
  • schuur
  • stal

Elementen van transport en infrastructuur

Wegenis:
  • weg
  • pad
Waterbouwkundige infrastructuur:
  • grachtenstelsel

Elementen en patronen van landgebruik

Puntvormige elementen:
  • bomengroep
Lijnvormige elementen:
  • dreef
  • bomenrij
Kunstmatige waters:
  • vijver
Bos:
  • loof
  • broek
  • struweel
Bijzondere waterhuishouding:
  • ontwatering