Neigembos¶

Omschrijving¶

Het Neigembos ligt op de grens van Oost- Vlaanderen en Brabant, ten zuidoosten van Ninove, op het grondgebied van de Ninoofse deelgemeenten Neigem en Meerbeke. Ooit was het Neigembos een stuk van het grote Kolenwoud, waarvan de noordgrens ongeveer tot de Schelde reikte en de zuidgrens tot de valleien van de Samber en Maas. Dit woud vormde de natuurlijke begroeiing van de leemstreek. Vreemd is wel dat in de archieven van de abdij van Nijvel nergens sprake is van het Neigembos alhoewel geheel Meerbeke, waarvan Neigem een deel vormde, al vanaf de 10e eeuw eigendom was van die abdij. In de 18e eeuw stond het bos vanwege de vorm van zijn plattegrond (een haak) bekend als ‘Hakenbosch’. Het was toen al beperkt tot zijn huidige grenzen. De namen Neigembos en Vriezenbos doken pas later op. Uiteindelijk werd het bos genoemd naar de gemeente Neigem, omdat het al van oudsher geheel op het grondgebied van die gemeente lag. Ten tijde van Napoleon werd echter een deel van Neigem, met een stuk van het bos, bij Meerbeke gevoegd. Op de Ferrariskaart is het bos Neigembos te zien als een groot boscomplex dat Hakenbosch- Weygaertbosch noemt. Het beeld klopt over het algemeen met het huidige beeld; de steile hellingen zijn bebost, de minder steile hellingen liggen onder akkerland en in de vallei liggen meersen. Het stratenpatroon en het nederzettingspatroon komen met het huidige overeen. Het landschapsbeeld bleef op de volgende topografisch kaarten na Ferraris eveneens behouden. In tegenstelling tot talrijke andere restanten van het Kolenwoud, ontsnapte het Neigembos aan landbouwontginningen. Dat was te wijten aan de steile hellingen, die door de boeren erg moeilijk in cultuur konden gebracht worden. Tijdens de Eerst Wereldoorlog had het bos erg te lijden onder overmatige kappingen. Er werden zelfs munitiedepots en loopgraven in het bos gegraven, en er werd houtskool aangemaakt. Tot 1976 bleef het bos in bezit van de familie des Cantons de Montblanc, die al sinds het begin van de 19e eeuw het kasteel van Neigem in eigendom had. Het kasteel stond reeds eind van de 12e eeuw bekend als ‘huys te Neygem’. Het werd onlangs gerestaureerd. Lange tijd was het Neigembos alleen maar plaatselijk en regionaal bekend. Dit veranderde toen eind van de jaren zestig, begin van de jaren zeventig, toen in het bos, dat geruime tijd onbehandeld was gebleven, grote kappingen werden uitgevoerd. Dat stuitte in het hele land op sterk protest, vooral toen ook nog bekend werd dat het bos deels bedreigd werd door de aanleg van de autoweg A8, plannen die uiteindelijk dienden opgeborgen te worden. Het Neigembos overdekt de zuidelijke punt van de zuidwest- noordoost georiënteerde heuvelrug, die de waterscheiding vormt tussen het Dender- en Zennebekken. De hoogteligging varieert van 20m tot 92m boven de zeespiegel. Aan de westelijke en zuidelijke zijde wordt het bos omringd door de Prindaalbeek en de Molenbeek. De leemlaag is vrij dun op de zuidwesthellingen van het Neigembos. De Tertiaire lagen die aangetrokken worden zijn Bartoonzand, Lediaanzand, Lutetiaanzand en Ieperiaanzand en klei. Neigem, gelegen op de grens tussen het oude Graafschap Vlaanderen en het vroegere Hertogdom Brabant, maakte eertijds deel uit van de heerlijkheid van Wedergraete. Rond het kasteel van Neigem (dat sinds het aanpassen van de grenzen onder Napoleon op Meerbeeks grondgebied ligt) ontstond het eigenlijke dorp. Het kasteel wordt steeds als castrum vermeld in een 12e eeuws charter. Vermoedelijk in de 13e eeuw werd de middeleeuwse burcht verbouwd. Er werd nog ingrijpend verbouwd in de loop van de eeuwen, na een brand in 1901 werd het terug opgetrokken in Vlaamse Renaissance en in 1949 aangepast. In de jaren 1990 werd het gerestaureerd. Ten noordoosten van het kasteel staat een duiventoren, mogelijks was dit vroeger een donjon. Bij het domein horen ook nog een portierswoning en een koetshuis. Voor de toegangspoort van het kasteel bevindt zich de dries, het oude dorpsplein dat zijn oorspronkelijke vorm heeft behouden en nog steeds wordt omringd door oude huizen. Hier woonden vroeger zilversmeden en wolwevers. De dries en het kasteel zijn met een dreef met elkaar verbonden. Het midden van het plein is nog steeds begraasd (het verkeer wordt rondgeleid). Het geheel wordt gedomineerd door de inkompoort van het kasteel ten noordwesten. Daarnaast wordt het omzoomd door kleinschalige bewoning, grotendeels boerenhuizen uit de 19e en begin de 20e eeuw die hun oorspronkelijk uitzicht en inrichting hebben bewaard. Opmerkelijk is ook de vroegere korenwatermolen, in 1955 omgevormd tot mechanische maalderij, met behoud van het oorspronkelijk gebouw. De huidige constructie van de Fonteintjesmolen, op de Molenbeek gelegen, dateert van de 19e eeuw. De technische installatie in de molen is nog zeer waardevol. Midden in het Neigembos staat het ‘Hof Hazeleer’. De oorspronkelijk gesloten hoeve heeft een deels gekasseid binnenplein, de inrijpoort is overluifeld. Het woonhuis, van het dubbeltype, dateert uit de 18e eeuw. Bij het gehucht Bevingen, dat zich ten zuidwesten van het bos bevindt, staat het O.-L.- Vrouwekerkje op een heuvel ingeplant. Het is met zilverberken, beuken en populieren omgeven. Het oorspronkelijk klein Romaans parochiekerkje werd door de heren van Wedergraete in de 12e eeuw gebouwd in zandsteen en ijzerzandsteen. In 1265 was het een bedevaartskapel en de 13e eeuw werd de parochiale titel overgedragen aan de kapel van het kasteel. Tot ca. 1650 behield het kerkje zijn oorspronkelijke kruisvorm. In 1790 werd de kapel vergroot en in 1932 grondig gerestaureerd. Op grondgebied van Vlaams- Brabant staat de Kruiskapel te Woestijne. Het toponiem “Woestijn” verwijst naar “Wastina” was woestenij wil zeggen. De eerste kapel dateert van voor 1300, de huidige werd pas in de 17e eeuw gebouwd. Deze kapel is nu nog steeds een bedevaartsoord.

Landschapswaarden¶

Landschapselementen en opbouwende onderdelen¶