Boomgaarden van Grootloon¶

Omschrijving¶

Grootloon is gelegen op de zuidoostrand van het massief van Borgloon, dat zich ruim 30 m verheft boven de schiervlakte ten zuiden van de lijn Heks, Bommershoven, Jesseren en Piringen. Het situeert zich in het door erosie sterk versneden contactgebied Droog- en Vochtig-Haspengouw met talrijke gradienten in het landschap. Het heuvelachtig reliëf is er erg uitgesproken en golvend. Het traditionele uitzicht bleef hier vrij goed bewaard, met nog relatief veel weilanden, bewaarde boomgaarden op de hellingen en holle wegen. Hetzelfde geldt voor het zuidelijk gedeelte van de aangrenzende hoofdgemeente Borgloon. Het aandeel van de hoogstamboomgaarden is nog steeds groot, de bebouwing beperkt en het gebied heeft een grote dichtheid aan holle wegen. Onderdeel van dit landschap is de motorcrosspiste nabij Borgloon in een oude ambachtelijke zandgroeve. Ten zuiden van het centrum van Borgloon wordt het sinds 1960 doorkruist door de omleidingsweg N79. In de zo gevormde groene enclave op de zuidflank van Borgloon bevindt zich het zogenaamde Grote Mot, een residentiële woning met 17de eeuwse kern in Maasstijl en recente formele tuin naar ontwerp van J. Wiertz. Markant is ook het zuidelijk gelegen tracé van de voormalige Romeinse heerbaan Tongeren-Kassel, die voornamelijk als veldweg bewaard bleef. Grootloon ligt verscholen in de vallei van de bovenloop van de Bollenbeek. De kerk van Grootloon staat op een hoge rug en domineert het dorp. De bevalligheid van de onmiddellijke omgeving, de archtecturale aspecten van het gebouw en de panoramische betekenis van het site profileren het kerkje van Grootloon. Vanaf het hoger gelegen kerkhof kan je genieten van wijdse vergezichten in oostelijke en zuidelijke richting. Het nederzettingspatroon is dat van een langgerekt hoopdorp waarin een paar hoeven prominent aanwezig zijn. De historische percelering bleef deels bewaard. De Grootloonstraat is de kern van het dorp en is trouwens de enige niet-doodlopende straat. Diverse boerderijen getuigen van een rijk agrarisch verleden. Tegenover de kerk staat de fraaie, classicistische Servaeshoeve uit de 18de eeuw, met op de sluiting van de rondboogpoort het jaartal 1804. Even verderop ligt een ander hoevecomplex: hier prijkt op het poortgebouw met duiventil het jaartal 1713. In een aantal hoeven bleef de vakwerkbouw fragmentarisch bewaard. De open ruimten tussen de oudere gebouwen worden de jongste jaren steeds meer met nieuwbouw ingevuld. Nog steeds is een groot gedeelte van de bevolking in de landbouw werkzaam. Vanuit agrarisch oogpunt is het sterk golvend landschap het meest geschikt voor weidecultuur. Dat er vroeger ook aan akkerbouw gedaan werd, bewijzen echter de talrijke cultuurtaluds. Sinds het midden van de vorige eeuw plantte men in de hellende weilanden steeds meer fruitbomen. Door de aanplanting van hoogstammige fruitbomen wist men het agrarisch rendement van de hellende weilanden te verhogen zonder aan de bestaande veeteelt afbreuk te doen. Het fruit vond o.a. via de in 1879 voltooide spoorlijn Sint-Truiden - Tongeren zijn weg naar de industriële, verstedelijkte gebieden. Het historisch reeds omvangrijke boomgaardenareaal nabij de bebouwde kernen breidde steeds verder uit en het heuvelend weidelandschap rond Borgloon evolueerde naar een regio met overwegend hoogstamboomgaarden. Tot het midden van vorige eeuw was het landschap nagenoeg volledig met hoogstamboomgaarden beplant. In de nog bestaande hoogstamboomgaarden komt veelal historisch permanent grasland voor. Bovendien zijn zij van belang voor het behoud van oude en zeldzame fruitvariëteiten. Weliswaar is de jongste decennia het boomgaardenareaal deels door omzetting naar laagstammige plantages gekrompen, toch blijft de fruitteelt een centraal en attractief element in de uitstraling van het landschap. De hele omgeving is erg attractief voor zachte recreatie. Talrijke fiets- en wandelroutes zijn er uitgestippeld.

Landschapswaarden¶

Landschapselementen en opbouwende onderdelen¶