| Ankerplaats ID: | A20017 |
|---|
Het deel van de Demervallei van Aarschot tot Zichem vormt de meest oostelijke uitloper van de zogenaamde fossiele Vlaamse vallei. Het gaat om een uitgestrekt beemdenlandschap waarin de perceelsrandbegroeiing grotendeels verdwenen is. Op biologisch vlak zijn er zeer interessante biotopen aanwezig, waarbij de afgesneden meanders en de sporen van fossiele meanders een belangrijke rol spelen. Voedselrijke-, verlandings- en graslandvegetaties, struweel en bosbiotopen wisselen mekaar af. Halfnatuurlijke plantengemeenschappen komen nog voor in de oude en steeds zeldzamer wordende hooilanden. De 19de eeuwse turfputten zijn nog in het Vierkensbroek aanwezig. Vooral vanaf het midden van de 20ste eeuw verschenen op grote schaal populierenaanplantingen. De plaatselijke toponiemen wijzen duidelijk op de elementen uit het Demerlandschap: Schotsbroek, Demerbroek, Zavelbeemden, Melkbroek, Delfkensdonk, Krekelbroek, Kerkendijk, Doodbroek, Vierkensbroek en Kloosterbeemden. Talrijke waterlopen voegen zich bij de Demer, soms na over een zekere afstand evenwijdig met de Demer gestroomd te hebben: Grote en Oude Motte, Weerderlaak, Schoonhovense beek, Grote en Kleine Laak, Laarbeek, Molengracht, Hulpe, Kleine en Grote Leigracht. Evenwijdig met de Demervallei ontwikkelde zich lintbebouwing van Aarschot via Langdorp en Testelt tot Diest. Ook de zuidflank is dicht bebouwd, vooral in de omgeving van Messelbroek. Op diverse plaatsen zijn nog duidelijke sporen van turfontginning te herkennen. Van Testelt tot Zichem doorsnijdt de spoorlijn Aarschot-Diest het beemdenlandschap. Enkele Diestiaanheuvels beheersen het landschap: Konijnenberg-Middelberg, Wijngaardberg te Messelbroek (ten zuiden van de afgebakende vallei) en de Voortberg bij Testelt. De Voortberg was al op het einde van de 18de eeuw goed te onderscheiden in het landschap omwille van de erop voorkomende akkers die hoger lagen dan de omringende natte beemden van de Demer. Vanaf het midden van de 20ste eeuw werd hij bebost en nadien groeide er lintbebouwing. Vanop de Voortberg heeft men een prachtig uitzicht op Testelt en omgeving en de Sint-Pieterskerk. Dit in hoofdzaak gotisch gebouw stamt uit de 15de-16de eeuw en is grotendeels met ijzerzandsteen gebouwd. Hetzelfde bouwmateriaal vinden we terug in de voormalige molen van de abdij van Averbode, waarvan de oude kern teruggaat tot in de 15de eeuw. Beide gebouwen zijn als monument beschermd, de dorpskern als dorpsgezicht. Zichem vertoont nog heel wat sporen van een rijk verleden als middeleeuws stadje. De welstand bereikte een hoogtepunt in de 14de eeuw, er was toen ook een omwalling. In de 19de eeuw verloor Zichem het statuut van stad. De vesten en poorten zijn gesloopt, maar het concentrische stratenplan rond het marktplein is nog duidelijk herkenbaar. De Sint-Eustachiuskerk in Brabantse Demergotiek en de 18de eeuwse pastorie werden hoofdzakelijk in ijzerstzandsteen opgetrokken. De kerk is evenals eenaantal andere gebouwen in Zichem een beschermd monument. De Maagdentoren is een ronde donjon, daterende uit het einde van de 14de eeuw en eveneens in ijzerzandsteen opgetrokken. De ontvangstruimte op niveau 1 is ongetwijfeld de meest prestigieuze in onze gewesten met een hoog kruisribgewelf, een sluitsteen met wapenschild en gotische beschilderingen. De Maagdentoren ligt kort bij de splitsing tussen Oude en Nieuwe Demer. Meer naar het westen ligt de oude watermolen van Zichem. De kern van het nabijgelegen omwalde Oranjekasteel dateert uit de 17de eeuw, het geheel werd grondig verbouwd op het einde van de 19de eeuw. Ten noorden van Zichem ligt het geboortehuis van Ernest Claes, dat samen met de omgeving als landschap beschermd is. Ook op het dorpsplein met de nog aanwezige muziekkiosk herinnert een beeld aan het werk van Ernest Claes. Zichem was vooral in de eerste helft van de twintigste eeuw een belangrijk knooppunt inzake reizigersvervoer per spoor, zowel voor wat betreft pendelverkeer als bedevaarders naar Scherpenheuvel.. Getuige hiervan zijn het stationsgebouw (een type waarvan nog maar enkele exemplaren bestaan, maar dat talrijk voorkwam langs de lijnen van de spoorwegmaatschappij Grand Central Belge) en het op een aansluitend terrein gelegen Buurtspoorwegstation (ook van een uitzonderlijk type) met de bijhorende watertoren en tramloodsen. De spoorwegberm naar Scherpenheuvel is nog zeer goed in het landschap herkenbaar, hij loopt langs het Molenstedebroek en de hoeve De Toren. Het gaat hier in feite om een Buurtspoorwegconcessie die uitzonderlijk in handen kwam van een spoorwegmaatschappij, namelijk de Grand Central Belge, en in feite deel uit maakte van de verbinding naar Geel. Scherpenheuvel was op het einde van de 19de eeuw koploper inzake het aantal werkliedenabonnementen in België!
De Demervallei is de meest oostelijke uitloper van de Vlaamse Vallei. Sporadisch zijn nog afgesneden meanders aanwezig (bijv. in de Kloosterbeemden te Zichem). Het is een uitgestrekt beemdenlandschap met waardevolle vegetaties, vooral op plaatsen waar kwel aanwezig is. De grote bodemkundige variatie (kleigronden, laagveen, zandige opduikingen) die zich vertaalt in een grote diversiteit van fauna en flora (voedselrijke-, verlandings-,en graslandvegetaties, struweel- en bosbiotopen). Dit geldt ook voor de heischrale vegetaties op de Voortberg (Testelt) en de Koninenberg (Rillaar). In het lDemerbeemden tussen Zichem, Testelt en Averbode zijn nog oude turfputten met een bijzonder en zeldzame vegetatie merkbaar.
Het omwalde kasteel van Schoonhoven en het dito Oranjekasteel waren de belangrijkste feodale kastelen in dit gedeelte van de vallei. De daarbij aansluitende site van het verdwenen dorp Weerde heeft archeologisch en historisch belang. De dorpskernen van Messelbroek, Langdorp en Testelt zijn in of op de rand van de vallei gelegen en, op details na, door de eeuwen heen weinig veranderd. Op de Voortberg, vanouds bekend om zijn wijngaarden, zijn nog sporen van oude wijncultuur en ijzerzandsteenontginning herkenbaar. Het stadje Zichem heeft nog sporen van zijn oude omwalling en een merkwaardig middeleeuws bouwwerk, de Maagdentoren, bewaard. Van historisch en industrieel-archeologisch belang is het stationscomplex van Zichem.
Omdat dit deel van de Demervallei omgeven wordt door de steile hellingen van Diestiaanheuvels is het bijzonder aantrekkelijk. Vanop verschillende plaatsen heeft men vergezichten. De aanwezigheid van talrijke historische gebouwen in de dorpskernen aan de rand van (en soms in) de vallei dragen eveneens bij tot de landschappelijke schoonheid.
Andere:
Verspreide bebouwing in de omgeving Konijnenberg-Rommelaar, dorpskern van Testelt, bebouwing op de Voortberg . Tussen Testelt en Zichem loopt de spoorlijn Aarschot - Diest - Hasselt.