| Ankerplaats ID: | A20015 |
|---|
Het Walenbos is gelegen ten noorden van Sint-Joris-Winge, tussen Houwaart en Tielt. Het ligt ten zuiden van de drassige vallei van de Brede Motte, tussen de Diestiaanruggen bestaande uit de Houwaartseberg in het noorden en het complex Roeselberg-Alsberg in het zuiden. Het is grotendeels een broekbos, gelegen in een gebied dat op het einde van de 18de eeuw nog grotendeels uit beemden bestond. De bebossing met talrijke populierenaanplantingen en de drainage gebeurden in de 19de eeuw. Het is een waterrijk gebied met talrijke bronnen, beekjes en grachten met een bijzonder rijke fauna en flora. Naar het zuiden gaat het over in een hellingbos op de noordelijke flank van Roeselberg en Alsberg, waar een hoogteverschil van meer dan 50 meter zich manifesteert, tot op bijna 80 meter boven de zeespiegel. Talrijke diepe holle wegen dalen er af naar de vroegere beemden. Op bepaalde plaatsen komt hier diestiaanzandsteen aan de oppervlakte. De heuvelrug van Roeselberg tot Alsberg vormt tevens de scheiding tussen de valleien van de Brede Motte en de Winge. Naar het oosten grenst het Walenbos aan het Grootbroek met de Leigracht of Heergracht, destijds gekenmerkt door beemden en perceelsrandbegroeiing. Het Waterhof is nog steeds omgracht, maar het gebouw werd door een nieuwe constructie vervangen. Ten oosten liggen tevens de dorpskernen Onze-Lieve-Vrouw-Tielt en Sint-Maartens-Tielt. De O.L.Vrouwkerk is op een heuvel (ter plaatse “den berg” genoemd) gebouwd en domineert in alle richtingen het landschap. De oudste gedeelten van deze kerk stammen uit de 15de en 16de eeuw, in de 19de eeuw gebeurden neogotische aanpassingen. Ze werd gedeeltelijk in ijzerzandsteen opgetrokken. In de omgeving zijn nog typische kerkwegels herkenbaar. De pastorie uit de 18de eeuw ligt in een eertijds volledig omgracht domein en heeft een wagenhuis en een neoclassicistisch poortgebouw. De van oorsprong middeleeuwse Sint-Maartenskerk ligt op de flank van de Blereberg. De vierkante toren bestaat grotendeels uit ijzerzandsteen, de kerk werd in de 18de eeuw verbouwd en uitgebreid en bezit kenmerken van diverse bouwstijlen. Rond beide kerken bevindt zich het oude kerkhof. In Optielt liggen de Sint-Donatuskapel en de Goedhuishoeve. Ten noordwesten van het Walenbos ligt de dorpskern van van Houwaart. Op de Roeselberg, naast de in de jaren 1970 nieuw aangelegde verbindingsweg van Sint-Joris-Winge naar Aarschot, ligt de kapel van O.L.Vrouw ter Stokskes, ook Roeselbergkapel genoemd. De oudste delen van deze kapel dateren uit de 17de eeuw, ze was toen al een gekend bedevaartsoord. In die periode lag er aan de voet van de kapel een inmiddels verdwenen dries met negen huizen. In 1789 kreed de kapel een nieuwe middenbeuk. De heren van Cleerbeek waren eeuwenlang de weldoeners van de kapel. Het omliggende terrein werd in 1837 geëffend en er werd een kruisweg van beeldhouwer Karel Geerts uit Leuven opgericht. Deze Roeselbergkapel werd in 1961 met twee zijbeuken vergroot en in 1965 werd een nieuwe kruisweg aangelegd.
Het Walenbos bestaat uit een mozaïek van bos- en moerasvegetatietypen, waarvan de rijkdom niet alleen een gevolg is van de talrijke bronnen, het reliëf, de grote afwisseling in bodems en drainagetoestand,maar ook van de geobotanische grenssituatie, nl. de vermenging van plantensoorten uit het Kempische en het Brabantse plantendistrict.
In het Walenbos, toponiem dat oorspronkelijk slechts op een beperkt gedeelte sloeg, is als boscompex niet veel oude dan 1900 en bestond vroeger vooral uit beemden, akkertjes en terfkuilen. Er zijn talrijke sporen van oude ontginning en uitbating zichtbaar, bijv. winning van oppervlakteturf, hakhoutbeheer, boswallen. De aanwezigheid van omwalde eigendommen ten oosten van het bos, de kerkheuvel van Onze-Lieve-Vrouw-Tielt, het kapelletje van de Roeselberg en de strookpercelen tussen het straatdorp Houwaart en de noordrand van het Walenbos.
De grote afwisseling aan vegetatietypen, de hellingen van de Roeselberg en Alsberg met ontsluitingen van Diestiaan en spectaculaire uitzichtpunten, maken dat het gebied een hoge belevingswaarde heeft.
Verspreide bebouwing vooral aan de zuidelijke en oostelijke rand: de omgeving van de Alsberg, Optielt en Tielt-Berg.