Kasteel van Relegem

Ankerplaats ID:A12003

Omschrijving

Deze ankerplaats strekt zich uit ten noorden van Zemst tot in de nabijheid van Hombeek. De oostelijke grens wordt grotendeels gevormd door de plaats van de vroegere Zennebedding en de autoweg E19 Brussel-Antwerpen. Het gebied maakt deel uit van de Zennevallei met haar beemden ten noorden van Brussel. Nog tot voorbij Zemst is de getijdenwerking merkbaar. Het landschap heeft er een meer open karakter gekregen na de rechttrekking van de Zenne, bomenrijen volgen vaak het patroon van het uitgebreid grachtenstelsel, hier en daar komen beboste percelen voor. Het oorspronkelijk kasteel werd in de 14de eeuw bewoond door Jan van Relegem. Het huidige waterslot werd in de loop van de 18de eeuw aangepast met respect voor het oorspronkelijke opzet van de waterburcht. Ten westen van het kasteel ligt een kasteelhoeve met een geplaveid erf en een sterk verbouwde traditionele kern. Bij de ingang van het domein staat een conciërgewoning, eveneens sterk verbouwd. Ten noorden van het kasteel van Relegem ligt op het grondgebied van Hombeek (Mechelen) naast de Eglegemvijver het kasteel Torekes, dat eveneens sterk aangepast werd. De éénbeukige kapel van O.L.Vrouw in ‘t Hammeken is omgeven door lindebomen, ze ligt tussen de berm van de autosnelweg Brussel-Antwerpen en de bedding van de Zenne. De kapel was reeds in de 17de eeuw een gekend bedevaartsoord. De kapel werd hersteld na de in 1914 opgelopen oorlogsschade. Ze is als monument beschermd. De bedding van de Zenne werd in de periode 1899-1900 rechtgetrokken. Daardoor is de kapel nu op de rechteroever van de Zenne komen te liggen. Het patroon van de oorspronkelijke meanders komt overeen met de huidige provinciegrens tussen Vlaams-Brabant en Antwerpen. Ten zuidoosten van de kapel splitst de afleiding van de Zenne zich af als ontdubbeling van de oorspronkelijke bedding. De Zennevallei wordt hier gekenmerkt door graslanden met verspreide boomgroepen. Ter hoogte van Donk zijn nog sporen herkenbaar van een in de 18de eeuw reeds aanwezig park.

Landschapswaarden

Wetenschappelijke waarde

In de omgevende bosjes komen interessante bosvegetaties voor.

Historische waarde

Het idomein rond het waterkasteel werd heraangelegd in landschappelijke stijl in de late 19de eeuw, maar de oude structuur is nog duidelijk zichtbaar. De kapel van O.L.Vrouw in ‘t Hammeken aan de overzijde van de Zennewas een gekend bedevaartsoord.

Esthetische waarde

Een prachtig waterslot in een kasteelpark omgeven door een sterk ingekrompen relict van de Zennebeemden.

Ruimtelijk-structurerende waarde

Het 18de-eeuws perceelspatroon is nog goed herkenbaar.

Landschapselementen en opbouwende onderdelen

Geomorfologie/hydrografie

Microreliëf:
  • microreliëf
Hydrografische Elementen:
  • waterloop
  • rivier
  • beek
  • vallei

Moerassige gronden:

Elementen van bouwkundig erfgoed, nederzettingen en archeologie

Koeren en hovingen:
  • park
  • hof
Kastelen, landgoederen en aanhorigheden:
  • kasteel
  • hovenierswoning
  • muur
  • kasteelgracht
Landbouwkundig erfgoed:
  • hoeve
  • schuur
  • stal
Kerkelijk erfgoed:
  • kapel

Elementen van transport en infrastructuur

Wegenis:
  • weg
  • pad
Waterbouwkundige infrastructuur:
  • dijk
  • grachtenstelsel

Elementen en patronen van landgebruik

Lijnvormige elementen:
  • bomenrij
Kunstmatige waters:
  • vijver
Historisch stabiel landgebruik:
  • meersen

No

Bos:
  • naald
  • loof

Opmerkingen en knelpunten

Gebied grenst in het noordoosten aan de autosnelweg Brussel-Antwerpen. De kapel van O.L.Vrouw in ‘t Hammeken ligt tussen deze autosnelweg en de verlegde Zennebedding. Ten westen lintbebouwing lang de weg Zemst-Hombeek. De Eglegemvijver met aanpalende graslanden loopt door op het grondgebied van de provincie Antwerpen.