Koekelarebos en kasteel Ter Heide

Ankerplaats ID:A30028

Omschrijving

Deze ankerplaats ligt ten noorden van Bovekerke (gem. Koekelare) en ten oosten van Beerst (gem. Diksmuide). De weg Beerst - Koekelare vormt de noordelijke grens van de ankerplaats, de weg Beerst - Wijnendale (gem. Torhout) de zuidelijke die wel onderbroken wordt door het kasteel van Ter Heide en het arboretum. Deze ankerplaats ligt op een kleine cuesta die een uitloper vormt van het plateau van Wijnendale. De cuestarug helt af in noordwestelijke richting. De ondergrond bestaat uit tertiair glauconiethoudend zand van de formatie van Tielt (oude benaming: boven-Ieperiaan) dat bedekt wordt door een pleistocene (lemige)zandlaag. In de valleien zijn holocene afspoelingssedimenten aanwezig. De ankerplaats ligt op de hoogste gedeelten van deze cuesta. De zandige textuur en de aanwezigheid van een podzol- of humushorizont verklaren dat dit een oud veld- en bosgebied is op de kabinetskaart van de Ferraris (ca. 1776). Het boscomplex was veel uitgebreider dan het huidige In de ankerplaats liggen heel wat brongebieden van beken (Kamarde-, Kasteel- en Westbeek). De Kamardebeek stroomt in westzuidwestelijke richting. Rond de brongebieden en in de valleien liggen vaak enkele bospercelen. Ze bestaan uit loof- en naaldbossen en soms een hakhoutbos tussen een mozaïek van wei- en akkerland. Her en der staan bomenrijen, knotbomenrijen en houtkanten langs perceelsgrenzen. De zeer regelmatige blokvormige percelering is het resultaat van een sub-recente ontginning (na WOII). Sommige wegen hebben restanten van dreven en zijn vaak onverhard en/of smal. Verspreid liggen enkele zeer natte percelen en vijvers/poelen die wellicht gegraven zijn. Het wegenpatroon volgt grosso modo de helling van de cuestarug in noordwestelijke richting of staat er dwars op. De kaarsrechte Provinciebaan met bomen aan weerskanten vormt een uitzondering hierop. Deze weg is tijdens de Oostenrijkse periode aangelegd. De weinige en verspreide bebouwing bestaat uit enkele landbouwbedrijven. Hoeve Praatbos vormt een typische ontginningshoeve die gaaf bewaard is. De geïsoleerde bospercelen en de verspreide dreven geven dit gebied een half open karakter met af en toe vergezichten naar polders en naar de Handzamevallei. In het Praatbos ligt een Duits militiar kerkhof voor slachtoffers uit WOI. Op dit ommuurde kerkhof staat het beeldenpaar “Treurende Ouders” van Käthe Kollwitz. Het vormt één van de grotere Duitse kerkhoven in ons land. Ten zuiden van de Provinciebaan ligt een arboretum met waardevolle flora. Het zuidelijk gelegen kasteeldomein Ter Heide ligt ingebed in een bos op het bronniveau van de Kasteelbeek. Een klein park met enkele mooie vista’s omingt het kasteel. De bij het domein horende nutsgebouwen zijn nog aanwezig en goed bewaard. Vermoedelijk gaat het domein terug op een site met walgrachtcomplex, die bij de aanleg van het landschapspark sterk herwerkt werd.

Landschapswaarden

Wetenschappelijke waarde

In het gebied dagzomen de glauconiethoudende zandgronden van de formatie van Tielt (boven-Ieperiaan volgens oude benaming). Dit gebied was eertijds een veldgebied met heide- en struikvegetatie. Deze zandgronden vormen het brongebied van enkele beekjes. Het arboretum herbergt enkele zeldzame planten- en boomsoorten.

Historische waarde

Het huidige bos is een restant van een groter boscomplex volgens de Oostenrijkse Kabinetskaart (1776) dat in oorsprong een veldgebied was. De regelmatige percelering is het resultaat van een subrecente ontginning (na WOII). De provinciebaan tussen Beerst en Torhout is een oude kaarsrechte steenweg uit de Oostenrijkse periode. Het militaire kerhof is één van de grootste voor Duitse militiaren uit WOI in ons land. De kasteelsite gaat waarschijnlijk terug op een site met walgrachtcomplex die momenteel moeilijk herkenbaar is. De gaafheid van de diverse gebouwen (kasteel en nutsgebouwen) bepaalt hun historische waarde.

Esthetische waarde

De versnipperde stukken bos geven aanleiding tot afwisselend open en gesloten landschap. Ze accentueren de hogere ligging van het gebied dat zelfs vanuit de polder zichtbaar is bijhelder weer. De bomenrijen in het gebied verbinden de restbossen. Het militaire kerkhof heeft door zijn grootte, door het grote aantal gelijkende grafstenen, door de aanleg en door het beeldenpaar “Treurende Ouders” van Käthe Kollwitz een grote esthetische waarde. De gave gebouwen van het kasteeldomein krijgen een esthetische meerwaarde door de omkadering met het park, aangelegd in Engelse landschapsstijl.

Sociaal-culturele waarde

Het militaire kerkhof is één van de grootste voor Duitse slachtoffers in ons land.

Ruimtelijk-structurerende waarde

De kaarsrechte loop en de dreef bepalen de ruimtelijk- structurerende waarde van de Oostenrijkse steenweg.

Landschapselementen en opbouwende onderdelen

Geomorfologie/hydrografie

Macroreliëf:
  • macroreliëf

uitloper van het plateau van Wijnendaele

Hydrografische Elementen:
  • beek

brongebied voor Kamarde-, Kasteel- en Westbeek

Elementen van bouwkundig erfgoed, nederzettingen en archeologie

Koeren en hovingen:
  • park

Ter Hiede

Kastelen, landgoederen en aanhorigheden:
  • kasteel
  • toren
  • hovenierswoning
  • boswachterswoning
  • landgoed

omwalling

Bouwkundig erfgoed:
  • herberg

Herberg Wikkelaar

Landbouwkundig erfgoed:
  • hoeve

Hoeve Praatbos,

Militair erfgoed:
  • bunker

militaire begraafplaats uit WOI te Vladslo met beeldenpaar “Treurende Ouders”

Elementen van transport en infrastructuur

Wegenis:
  • Oostenrijkse periode

provinciebaan tussen Beerst en Wijnendaele

Elementen en patronen van landgebruik

Lijnvormige elementen:
  • dreef
  • bomenrij
  • houtkant
  • knotbomenrij
  • perceelsrandbegroeiing

dreef langs provinciebaan, houtkant ten noorden van begraafplaats, dreven bij kasteel

Kunstmatige waters:
  • poel
  • vijver

veedrinkpoel

Topografie:
  • blokvormig

hydrografisch net is mede bepalend voor percelering

Opmerkingen en knelpunten

Langs de provinciebaan Beerst-Torhout staat heel wat bebouwing met naast woningen ook enkele bedrijven en handelszaken. Deze oprukkende lintbebouwing doet uiteraard afbreuk aan de vergezichten in dit gebied. Daarnaast dreigt op deze manier het gebied versnipperd te worden en afgesneden van de bospercelen buiten de ankerplaats. In het gebied liggen enkele grote landbouwbedrijven met soms vrij recente uitbreidingen die storen in het landschap. De perceelsrandbegroeiing is sterk achteruitgegaan en dient behouden en zelfs hersteld te worden. Op deze manier kan de historische perceelsrandbeplanting dit landschap herkenbaarder en een grotere esthetische waarde geven, en kan de beplanting als ecologische corridor fungeren tussen de verspreide bossen.