Kasteel van Vorselaar¶

Omschrijving¶

Het ‘Kasteel van Vorselaar’ is gelegen in de vallei van de Bosbeek in het ‘Land van Herentals-Kasterlee’ in de Centrale Kempen. De begrenzing van deze ankerplaats wordt gevormd door de bewoningskern van Vorselaar in het zuiden en westen, de Vispluk in het noorden en de Proosthoevebaan in het oosten. Reeds op de historische kaart van Ferraris uit 1777 herkennen we de ankerplaats als een sterk bebost en gesloten landschap dat wordt gedomineerd door het Kasteel de Borrekens met domein. Eerder sporadisch en dan nog voornamelijk langs de rand herkennen we de open structuren van akker- en weilanden en enkele kleine delen heide. Zeer treffend is de dreven- en padenstructuur, die tot op vandaag nog zeer opvallend in het landschap te herkennen is. We merken op dat in de 18de eeuw de Bosbeek dwars door het kasteelbos liep, waar we vandaag zien dat de loop is afgeleid langs de oostelijke buitenrand van het park. Zowel het kasteel, de kerk als de omliggende hoeven zijn op de kaart terug te vinden. Bijna een eeuw later (Vandermaelen, 1854) is er maar weinig veranderd. De loop van de Bosbeek is ondertussen wel afgeleid langs het kasteelbos. En eigenlijk herkennen we vandaag het landschap voor het grootste deel zoals het wordt voorgesteld op de historische kaarten. Centraal domineert het kasteel met bebost park, in de rand hebben we weilanden met kleine landschapselementen en een gaaf bewaard drevenpatroon bepaald het patroon van het geheel. De ‘Kasteeldreef’ die het kasteel met de kerk in het centrum van Vorselaar verbindt, weerspiegelt hierbij de historische relatie van de kerkelijke en wereldlijke macht. Volgens literaire bronnen zou reeds in de Romeinse periode op de plaats van het kasteel van Vorselaar een villa hebben gestaan. De plattegrond van het huidige kasteel gaat terug op een waterburcht uit de 13de eeuw, doch de huidige gebouwen werden, na verval, opgericht in de17de en 18de eeuw. Het is een rechthoekig omgracht perceel met een eerste toegangspoort aan de dreef in het oosten en een tweede met brug over de binnengracht. Het kasteel wordt voorafgegaan door twee ronde hoektorens die vroeger deel uitmaakten van de slotmuur. Het binnenhof wordt ingenomen door een Franse tuin die werd aangelegd in 1911. Het grotendeels omhaagde voorhof tussen de eerste en de tweede poort omvat een boomgaard en moestuin met een opmerkelijke fruitmuur, gericht naar het zuiden en een serre, gericht naar het noorden. De bijgebouwen, stallingen en woningen, nu overwegend in gebruik als bergruimte, gaan terug tot de 18de eeuw. De structuur van het kasteelpark, zoals weergegeven bij Ferraris is nog grotendeels gaaf. Langsheen de Kasteeldreef bevindt zich nog een devotiekapel, toegewijd aan O.-L.-Vrouw van Lourdes, die waarschijnlijk werd opgericht in 1858. De voormalige kasteelhoeve, gelegen langsheen de ‘Hoevedreef’ en nu leegstaand en vervallen, klimt op tot 1686. Een gedeelte werd in 1920 bij een brand vernietigd, maar bij de wederopbouw werd het woonhuis in de oorspronkelijke vorm hersteld en uitgebreid tot een neotraditioneel complex. Aan de overzijde van de straat staan een paardenstal en schuur uit het einde van de 19de eeuw. Het oudste gedeelte van de parochiekerk St.-Pieter, de toren, gaat terug tot de 13de-14de eeuw, de rest van de kerk dateert uit de 17de eeuw. Het betreft een georiënteerde hallenkerk met ingebouwde westelijke toren in Kempische baksteengotiek. Daar Vorselaar reeds als parochie wordt vermeld in 1123, moet er toen reeds een kerk geweest zijn; hiervan zijn echter geen zichtbare sporen in de huidige kerk terug te vinden. De aanpalende pastorie met omringende en deels ommuurde tuin, werd opgetrokken in 1785. De bossen, die dominant zijn in de landschapsopbouw van de ankerplaats, zijn goed ontwikkelt. De oorspronkelijke loop van de Bosbeek en de vallei doorheen het kasteelpark is nog herkenbaar in het vegetatiebeeld. De combinatie van waterpartijen en zeer oude bomen in het park vormt zowel voor vogels als vleermuizen een ideaal broed- en foerageergebied en het kasteelpark en de dreven vertegenwoordigen samen een aanzienlijke dendrologische waarde. Als onderdeel van het beekdal van de Bosbeek, met een uitgesproken noord-zuid oriëntatie, vormt deze ankerplaats een verbindingselement voor fauna en flora tussen de open ruimten in het noorden en het zuiden van de gemeente Vorselaar. In het oosten sluit het geheel nog eens aan op andere beboste complexen en vormt zo een onderdeel van een groter landschap met aanzienlijke natuurwaarden. Vooral het mooi bewaarde historische karakter van deze ankerplaats is treffend en weerspiegelt nog heel sterk een stukje uit het verleden. Gelegen in een eeuwenoude omgeving van de schilderachtige Kasteeldreef, uitgestrekte bossen en enkele boerderijen, geeft het Kasteel van Vorselaar een grootse en weelderige indruk. Doordat het kasteelpark doordringt tot in de dorpskern, vormt deze ankerplaats een belangrijk groenelement in de ‘stedelijke’ sfeer en als het ware een poort van stedelijk naar landelijk gebied. Een toenemende bebouwingsdruk langsheen de zuid- en westrand brengt de waarden van het gebied echter in gevaar en dient daarom een halt worden toegeroepen.

Landschapswaarden¶

Landschapselementen en opbouwende onderdelen¶