Polder en kasteel van Hingene¶

Omschrijving¶

De ankerplaats ‘Polder en kasteel van Hingene’ is gelegen in de alluviale vlakte van de Schelde, op grondgebied van de gemeente Bornem. De begrenzing wordt gevormd door de Schelde in het noorden, de Nattendonkstraat in het oosten, de bewoning van Wintam, Hingene en Bornem in het zuiden en de Rijksweg Temse-Breendonk in het westen. Het is een redelijk gaaf bewaard polderlandschap dat langs de zuidrand wordt geflankeerd door een waardevol kasteeldomein en langs de westrand aansluit op het ‘Landschap van de Oude Schelde’. Op de historische kaart van Ferraris (1777) wordt de ankerplaats grotendeels aangeduid als moerassige weilanden. Het kasteeldomein, gelegen temidden van de bewoning van Hingene, is, net als een aantal structurerende elementen (dreven, dijken, wielen en het Groot Schoor) duidelijk herkenbaar. Bijna een halve eeuw later (Vandermaelen, 1854) hebben een aantal van de natte weilanden plaats moeten ruimen voor bosaanplantingen; het kasteel d’ Ursel wordt bij naam genoemd. Op de kaarten van het MGI uit het begin van de 20ste eeuw herkennen we de waaiervormige structuur van het oostelijke deel van het parkbos, alsook de duidelijk gestructureerde aanleg van de omgeving van het jachtpaviljoen ‘De Notelaer’. De perceelsstructuur en het dijken- en wegenpatroon van dit landschap komen vandaag nog grotendeels overeen met wat we terugvinden op de historische kaarten kan dan ook terecht historisch stabiel worden genoemd. Het domein d’ Ursel werd reeds in 1120 vermeld als omwalde hoeve; mogelijk klimt het zelfs op tot een omwalde schranshoeve uit de Frankische kolonisatietijd. Het huidige kasteel gaat terug tot de periode 1756-1769, toen het oorspronkelijk 16de-17de eeuwse gebouw grondig werd vernieuwd. Het betreft een omgracht classicistisch kasteel op een U-vormig grondplan, geflankeerd door een oranjerie en omgeven door een uitgestrekt kasteelpark. Naast het kasteel omvat het domein een toegangspoort en wachthuisje uit de 18de eeuw, het zogenaamde ‘Laathof’ dat deels opklimt tot de17de eeuw, alsook het ‘schildershuis’ uit de 19de eeuw. Ten noorden van het kasteel en net tegen de Scheldedijk, ligt ‘De Notelaer’, een classicistisch jacht- en zomerpaviljoen met zicht op de Schelde en haar buitendijkse gebieden (schorren en rietland) dat via de ‘Notelaerdreef’ in verbinding staat met het kasteel. Het werd opgetrokken in de periode van 1791 tot 1794 en wordt omgeven door het voormalige jachtgebied van de Graaf. De aanleg van het gehele domein, met een kasteelpark, parkbossen, dreven en bijhorend jachtgebied zijn de getuigen van diverse tuinarchitectonische stijlen die dateren van de 16de eeuw tot vandaag. Jammer genoeg wordt het domein vandaag getekend door achterstallig onderhoud, wat een bedreiging vormt voor het behoud van de intrinsieke waarden van dit landschap. De Parochiekerk St.-Stefaan, een neogotische kruisbasiliek, ligt ten zuidwesten van het kasteel. Ze werd opgetrokken op het einde van de 19de eeuw, doch met integratie van delen van de oude kerk uit 1687. Het landelijke gehucht Buitenland ligt sterk geïsoleerd langs de Scheldedijk in het noordwesten van de ankerplaats. Het is vooral bekend omwille van de vroegere handel in wissen en manden die hier midden de 19de eeuw tot bloei werd gebracht. Het wordt gekenmerkt door een eerder heterogene bebouwing uit voornamelijk de 19de en 20ste eeuw. Op de kaart van Vandermaelen is er op deze plaats immers nog zo goed als geen bebouwing te ontdekken. Opmerkelijk is wel de ‘St.-Jacobstoren’, een neotraditionele, octogonale pagaddertoren; hier heropgericht na de tentoonstelling Oud-Antwerpen van 1894. Het in de nabijheid van Buitenland gelegen ‘Kragewiel’ is een overblijfsel van de zware overstroming van 1552. De wetenschappelijke waarde van deze ankerplaats wordt vooral bepaald door haar ligging in de alluviale vlakte van de Schelde en langs de rand van de zandrug die deze vallei afbakent. Als gevolg hiervan wordt het gebied gekarakteriseerd door verschillende milieugradiënten, gaande van vochtige bodems op klei over matig vochtige bodems met zandleem tot droge bodems op zand. De aanwezigheid van deze verschillende milieus geeft ontstaan aan een grote diversiteit in de vegetatie met gemengd loofbos, wilgenstruweel, moerassige zones en waterplassen. De variatie, uitgestrektheid en rust die eigen zijn aan het gebied, maken dit landschap tot een waardevol habitat voor verschillende vogelsoorten en de door het gebied verspreide plassen en grachten zorgen voor geschikt habitat voor amfibieën. De verbondenheid tussen de gesloten polder en het kasteeldomein resulteert in een aaneensluitende ‘groene ruimte’ die vertrekt vanaf de Schelde en in zuidwaartse richting letterlijk het centrum van Hingene binnendringt. In het westen aansluitend op het ‘Landschap van de Oude Schelde’ wordt een uitgestrekt landschap gevormd, dat haar verschijningsvorm voor een belangrijk gedeelte te danken heeft aan de nabijheid van de Schelde. Opvallende structurerende elementen in dit landschap zijn het complex van winter- en zomerdijken, de repelvormige percelering, de wielen, alsook de hoefijzervormige dreven. Een steeds toenemende recreatiedruk in het gebied berokkent o.a. onder de vorm van visvijvers schade aan het typische karakter van dit polderlandschap.

Landschapswaarden¶

Landschapselementen en opbouwende onderdelen¶