Bouvelobos en Hemsrode¶

Omschrijving¶

Het Bouvelobos bevindt zich op grondgebied van de gemeente Wortegem- Petegem, het domein van Hemsrode bevindt zich op het West- Vlaamse Anzegem. Het Bouvelobos is een restant van het vroegere foreest Methela. Het bos is sterk gereduceerd en gefragmenteerd tov Ferraris (Bauvenloobosch) en Vandermaelen. Op Ferraris is de heuvelkam nog bebost, ten tijde van Vandermaelen is de bosoppervlakte al wat meer geslonken. Het uiteindelijke resultaat is dat de minder steile oppervlakken ontgonnen zijn voor landbouw en de steilste hellingen, en slecht gedraineerde gronden onder bos zijn blijven liggen. In het bos zijn een aantal sites van de middensteentijd aanwezig (Michelsbergcultuur), van de ijzertijd tot en met de romeinse tijd. Vanaf de 18e eeuw zijn verschillende gehuchten langs het Bouvelobos met een Boskanttoponiem opgedoken. In het bos zijn verschillende boswallen aanwezig, de oorsprong ervan is onduidelijk. Het bos werd lang als hakhout- en middelhoutbos geëxploiteerd, een proces dat nog steeds doorgaat met het hakhout van de tamme kastanjes. Het Bouvelobos is in een zone met goedgedraineerde zandleemgronden gelegen. Nu staat er enkel nog bos op de steile hellingen, waar een klei- zandsubstraat voorkomt op geringe diepte, en in de valleitjes, waar natte alluviale gronden voorkomen. Aan het begin van de valleitjes komen verschillende bronnetjes voor. De waterscheidingskam is open akkerland. In de 13e eeuw, en wellicht ook voorheen, sloten de bossen van Oud- Mooreghem en Hemsrode aan bij het Bouwelobos. Bouvelo was een onderdeel van de heerlijkheid Petegem. Het leen heette Bovinglo en was eigendom van de familie Bovinglo, een oude adelijke familie. In de 15e eeuw waren delen van het bos onderworpen aan een negen- jaarlijkse snoeicyclus. Het Bouvelobos bleef, in tegenstelling tot Oud- Mooreghem en andere bossen uit de regio, eigendom van de edelen en burgers uit de stad die zich in de 15de en 16de eeuw op efficiënte wijze verrijkt hadden. (1) Kaarten uit 1691 en 1694 geven een cirkelvormig bos aan. Op beide kaarten is te zien dat de weg ‘Coutray- Oudenaarde’ dwars door het bos liep. Op de kaart uit 1694 vinden we, buiten het bos, een vermelding ‘Mont.’ en ‘Moulin’. Mogelijks zijn dit indicaties voor het bestaan van een ‘mote’ of ‘terp’ waarop een molen werd geplaatst. Ook in 1476 werd er reeds melding gemaakt van een ‘de droge mote’. (1) Het ‘Bauvenloobosch’ was ten tijde van Ferraris een aaneengesloten boscomplex dat bij benadering 166 ha groot was. Geïsoleerd, doch op geringe afstand ervan, situeerden zich een elftal bossen die in totaal 138 ha bestreken. In noordwestelijke richting strekte het bos zich veel verder uit dan nu het geval is. In het begin van de 19e eeuw teisteren hongersnood en de eraan gekoppelde aardappelplagen onze gewesten. Om aan de hongersdood te ontsnappen, werden er door de lokale bevolking tal van bossen omgezet naar akkerland. Vermoedelijk werden ook grote delen van Bouvelo in die periode gekapt. Vanaf de tweede helft van de 19e eeuw wordt tamme kastanje in onze contreien op grote schaal ingeplant. Vermoedelijk krijgt ook Bouvelo in deze periode het overgrote deel van zijn tamme kastanjebestanden. (1) Op de kaart van Vander Maelen (halfweg de 19e eeuw) was het bos minstens 150 ha groot. De verdwenen zone tussen Ferraris en Vander Maelen komt overeen met de zone tussen de Groen- en de Bosstraat en het gebied tussen de actuele noordelijke grens van het Bouvelobos en de Bosstraat. Voor de situatie op het einde van de 19e eeuw staan belangrijke gegevens op kaart van 1862. Tussen de huidige zuidoostelijke en zuidwestelijke bosuitloper verdween het bos integraal tussen 1850 en 1862. De noordelijke grens van Bouvelobos kwam quasi overeen met de huidige wat betekent dat hier een vrij groot stuk van het bos werd gekapt. Het akkerland dat we actueel ten zuiden van de Bosstraat en de ten westen van de weg die naar de Zesknok loopt, was wel nog bebost. De twee bossen ‘Bouvelo’ en ‘Bouvelo Noord’ sloten hier niet meer op elkaar aan. (1) De ontelbare bomputten en tracés die we actueel in het bos aantreffen zijn ‘lidtekens’ van WO I. in die periode werd er achtereenvolgens een Duits en een Engels kamp opgetrokken. Wanneer het Duitse leger zich aan de overzijde van de Scheldevallei in het Koppenbergbos had gevestigd, werd het vanuit het Bouvelobos bestookt door de geallieerden. (1) Na WO I dienden de Duitser plantgoed te leveren voor alle bomen die zij tijdens de oorlog kapten. De Duitsers leverden ook planten, oa een groot aantal beuken uit Beieren. Nagenoeg alle oude beuken die in het bos aanwezig zijn, werden recent na WO I ingeplant. (1) In het westen van de ankerplaats ligt het kasteeldomein van Hemsrode. Het landhuis ligt aan een uitgestrekte vijver. Rondom rond liggen loofbossen. Aan de rand komen enkele percelen naaldhout voor. Een lange dreef loopt zuidwest- noordoostwaarts. Ten noorden van het domein lopen nog verschillende andere dreven. Ten zuidoosten van het kasteeldomein, ter hoogte van de hoeve ‘Ten Bulke’ ligt de bron van de waterloop die door het kasteeldomein loopt. Het kasteeldomein ligt op natte lemig zand tot zandgronden. Dit kasteeldomein werd reeds ten tijde van Ferraris op kaart ingetekend met een indrukwekkend drevenpatroon rond het kasteel. Nu is het oostelijk deel van het drevenpatroon volledig verdwenen. Bossen en huizen rond het bos waren geliefkoosde schuilplaatsen voor zigeuners. In de tweede helft van de 16e eeuw was er in het Oud-Moregembos en het Bouvelobos een vast zigeunerkampement gedurende verschillende decennia. In 1560 zouden zich daar een tweehonderdtal zigeuners hebben opgehouden. Door de oorlogsomstandigheden in de periode 1744-1748 bleken de zigeuners opnieuw in het land te zijn. Tot de bende van Jan de Lichte, in die jaren actief, behoorde een groep zigeuners, waarvan sommige uit Nederland afkomstig waren. Ze leefden o.a. in het Oud-Moregembos en in het Bouveloobos. De zigeuneraanwezigheid tijdens het Ancien Régime, in de regio stopte rond 1753. Deze twee laatst genoemde bossen deden ook dienst als bosgeuzenschuilplaats. De bosgeuzenoptredens in Zuidoost- Vlaanderen waren minder gewelddadig dan in andere streken. De pastorie van Wortegem werd op het einde van de 19e eeuw gebouwd op de plaats van de pastorie die rond 1840 gebouwd was. Het gebouw werd sterk beschadigd in 1918. Later werden nog verschillende herstellingen uitgevoerd. Bij de pastorie ligt een grote tuin met grote vijver in het dal. (1) Kinds, L. 2000. Uitgebreid bosbeheersplan van de bosgroepering Bouvelobos (Wortegem- Petegem) 2000-2019. Nokere, in eigen beheer. 184 p. + 64 p. bijlage.

Landschapswaarden¶

Landschapselementen en opbouwende onderdelen¶