| Ankerplaats ID: | A10050 |
|---|
Het landschap ‘De Zegge’ situeert zich in de zuidelijke Antwerpse Kempen op grondgebied van Geel. De begrenzing van de ankerplaats wordt gevormd door de Zeggeloop in het oosten, het Kempens Kanaal in het zuiden, Mosselgoren in het westen en de Roerdompstraat in het noorden. Topografisch situeert dit gebied zich in een merkwaardige zuidwaartse ‘kronkel’ van de oost-west georiënteerde vallei van de Kleine Nete. De noordelijke helft van deze ankerplaats betreft een laagveenmoeras, restant van het vroegere Geels Gebroekt, een laagveenmoeras dat zich in de winterbedding van de Kleine Nete bevond en zich uitstrekte tot het huidige Kempens Kanaal. In het zuiden vinden we een kleinschalig landbouwlandschap met een mooi bewaarde, historische perceelsstructuur. ‘De Zegge’ is een landschap waarop de mens doorheen de geschiedenis een belangrijke stempel heeft gedrukt met een positieve invloed voor het milieu, de natuur en de verschijningsvorm van het gebied. Bij Ferraris (1777) herkennen we de streek rond de Zegge als een heidevlakte met er middenin het alluviuaal dal, gevormd door de Kleine Nete. Dit dal bestond uit moerassige graslanden die op de plaats van het huidige natuurreservaat ‘De Zegge’ overgingen in onbegaanbaar moeras met stukken open water -naar alle waarschijnlijkheid in gebruik zijnde turfputten- met wat opschietend hout. Vandermaelen (1854) geeft de verschillende waterlopen (‘Larumse Loop’, ‘Korten loop’, ‘Seggenloop’, ‘Korten Seggenloop’) weer. Deze doorkruisen het Zeggegebied van zuid naar noord en monden uit in de Kleine Nete. Langs deze waterlopen stroomde het overtollige water van de Kleine Nete het Zeggegebied geregeld binnen, wat samen met de menselijke activiteiten de opslag van Elzenbos verhinderen. De mens, volledig afhankelijk van haar omgeving en de producten die zij voortbracht, had er immers baad bij dat het moerasgebied open bleef. Door het maaien van moerassige beemden kon hooi worden gewonnen dat dan werd gebruikt als veevoeder of stalstrooisel en voor hun verwarming waren zij aangewezen op de klod of turf uit het gebied, waarvan de overblijvende fosfaatrijke assen als meststof werden gebruikt. Hier en daar kwamen er toch elzenbroekbossen voor waarvan het hakhout eveneens voor verwarming werd gebruikt. Verzuim van deze traditionele beheersmaatregelen en een toenemende grootschaligheid van de landbouw na WO II hadden echter al snel een nefaste invloed op het gebied. De eens zo grote differentiatie moest plaats ruimen voor een steeds homogener landschap. De voorgestelde ankerplaats bleef hiervan echter in grote mate gespaard en is het enige wat ons nu nog rest van een eertijds zeer uitgestrekt kleinschalig landschap. De Zegge dankt zijn hoge cultuurhistorische en wetenschappelijke waarde dus in de eerste plaats aan het menselijk handelen in het verleden. Een eeuwenlange, kleinschalige, antropogene invloed had een grotere differentiatie van het milieu tot gevolg dan de geologische ontstaanswijze. Als resultaat hebben we vandaag te maken met een gebied rijk aan verschillende vegetatietypen die samen een belangrijke floristische waarde vertegenwoordigen en ideale mogelijkheden bieden voor allerhande fauna. De verscheidenheid in structuur en opbouw van dit landschap maakt het esthetisch aantrekkelijk. De ‘Elsummolen’ of ‘de molen van ‘t veld’, een houten standaardmolen met halfopen voet uit 1796, die na een zwerftocht door de Zuiderkempen naar de Zeggendijk werd overgebracht, draagt bij tot het historische en kleinschalige karakter van dit gebied.
Het landschap ‘De Zegge’ is een relict van een typisch Kempens beekdallandschap met turfkuilen, trilvenen, rietvelden, schraalgraslanden, elzenbroekbossen en eiken-berkenbossen. Deze variatie in vegetatie is het resultaat van een eeuwenlange antropogene invloed, eerder dan van onderliggende geologische en geomorfologische verschijnselen en geeft het gebied een belangrijke floristische waarde. De zeer gediversifieerde vegetatietypen op een beperkte oppervlakte vormen daarnaast ideale biotopen voor vele vogelsoorten. De Zegge is daarenboven de enige plaats in Vlaanderen waar nog ringslangen worden waargenomen.
Het landschap dat we vandaag waarnemen t.h.v. ‘De Zegge’ en omgeving weerspiegelt nog steeds de dominerende rol die de mens hier in de vorige eeuwen heeft gespeeld met herkenbare turfputten, een kleinschalig landbouwgebied met een historische perceelsstructuur en rijk aan landschapselementen, e.d. Vermeldenswaardig bouwkundig erfgoed is de ‘Elsummolen’ of ‘ de molen van ‘t veld’, een houten windmolen uit 1796 die op de Zeggendijk staat.
Het noordelijke deel van de ankerplaats betreft een mooi gesloten moerassig gebied, uniek en opvallend binnen een sterk verstoorde omgeving en met een verscheidenheid aan structureel afwisselende vegetatietypen als turfkuilen, trilvennen, rietvelden, schraalgraslanden, elzenbroekbossen en eiken-berkenbossen, op beperkte oppervlakte. Het zuidelijke deel is een typisch landbouwlandschap voor een Kempens beekdal. De hoge dichtheid aan kleine landschapselementen en het goed bewaarde perceleringspatroon geven het een historisch, kleinschalig en daarmee esthetisch waardevol karakter.
Het moerassige gedeelte van ‘De Zegge’ was vroeger een belangrijk turfwingebied.
De structuur en topografie van het gebied is historisch stabiel gebleven en vormt met de turputten, rietvelden e.d. in het noordelijk deel en het patroon van repelvormige, opstrekkende percelen, in het zuiden een relict van een kleinschalig landschap binnen een sterk verstoorde omgeving.
laagveen
Knelpunt is de verspreid voorkomende atypische bewoning en het geleidelijke verlies van de resterende bewoning met kleinschalig landbouwkarakter. Het landgebruik in de omgeving van de Zegge brengt een dreigend gevaar voor eutrofiëring van de waterlopen met zich mee, wat onvermijdelijk het einde zou betekenen van de aan zuiver water gebonden vegetaties.