| Ankerplaats ID: | A20014 |
|---|
Het noordelijke deel van het Hageland wordt gekenmerkt door zuidwest-noordoost georiënteerde Diestiaanruggen. Deze waren op het einde van de 18de eeuw nog grotendeels bebost. Op het grondgebied van Rotselaar, Wezemaal liggen aldus ongeveer evenwijdig: de Heikantberg, de Middelberg, de Eikelberg, de Wijngaardberg en de Benninksberg. Wijngaardberg en Benninksberg worden van elkaar gescheiden door de autosnelweg E314 die in het dal tussen beide ruggen gelegen is. Markante terreinovergangen, holle wegen en taluds kenmerken het gebied. De oudste sporen van druiventeelt in Oost-Brabant treft men aan in Leuven in de 12de eeuw. De heren van Wezemaal en Rotselaar schonken in de 13de eeuw enkele soms pas aangelegde wijngaarden aan de cisterciënzerinnenabdij van Vrouwenpark te Rotselaar. Vanaf het einde van de 13de eeuw en vooral in de 14de eeuw kende de teelt in het Hageland een snelle uitbreiding. Oorlogen, de demografische en economische crisis, strenge winters, slechte oogsten en de stijgende invoer van Franse en Rijnlandse wijnen deden in de 15de en 16de eeuw de productie sterk verminderen. Enkel op de zuidhellingen van ondermeer de Voortberg te Testelt en de Wijngaardberg te Wezemaal overleefde de wijnbouw langer. Het is pas na 1800 dat de benaming Wijngaardberg in documenten voorkomt, Ferraris maakt er nog geen melding van. In het begin van de 19de eeuw kende de wijnteelt op de Wijngaardberg een heropleving: in 1817 waren reeds 6 ha opnieuw aangelegd. Het is vermoedelijk ook in die periode dat de ongeveer 3 km lange “wijnmuur” aangelegd werd met brokken Diestiaan-ijzerzandsteen, die vermoedelijk op de zuidelijke helling van de berg ontgonnen werd. De wijngaard werd uiteindelijk 32 ha groot, maar geraakte na 30 jaar in verval: geregeld werden grote aantallen wijnstokken verkocht. Omstreeks 1860 was er van de wijngaard geen spoor meer te bekennen, bepaalde percelen waren met naaldhout beplant. In de omgeving komen nog relicten van hoogstamboomgaarden voor. De Wezemaalse wijnbouw kreeg ook een politieke betekenis: koning Willem I moedigde na de Franse nederlaag in Waterloo de wijnbouw in het jonge koninkrijk der Nederlanden aan. De Wijnmuur heeft heden nog een lengte van 1546 m, hij is meestal ongeveer 1.5 meter hoog, soms echter 2 meter met een breedte van 1.7 meter. Op vele plaatsen werden intussen stenen afgevoerd zodat aldaar de muur nog minder dan één meter hoog is. De stabiliteit van de muur wordt gewaarborgd door de bewonderenswaardige wijze waarop de stenen in mekaar werden gepast. Constructies van losse gestapelde stenen van die omvang in Vlaanderen zijn niet bekend, stapelbouw is immers zeer zeldzaam in onze gewesten. De Wijnmuur is een belangrijk materieel relict van de wijncultuur in het Hageland, waarvan de betekenis nog onvoldoende werd doorgrond. Moest deze muur dienen om de wijngaarden te beschermen tegen de gure noordenwind of was het een afweermiddel tegen dieren uit een hoger gelegen bos? Op de westelijke punt van de Wijngaardberg staat een monumentaal Heilig-Hartbeeld.
De zuidwest-noordoost georïenteerde heuvel van het Hageland zijn relicten van de Diestiaanzee; hun opbouw kan vergeleken worden met die van het huidige zandbankenstelsel voor de Vlaamse kust. Gezien de aanwezigheid van talrijke fossielen, hebben zij ook een groot paleontologisch belang. De zuidflanken hebben een bijoznder microklimaat en herbergen een speciale fauna en flora.
De ijzerzandseten stapelmuur op de kam van de Wijngaardberg, oorspronkelijk 1,5 km lang, is het enige voorbeeld van stapelbouw voor het Vlaamse gewest en werd vermoedelijk aangelegd bij de herneming van de wijncultuur in 1815; de terrassen op de flank van de Wijngaardberg houden daar misschien ook verband mee. Op alle heuvel zijn sporen van ijzerzandsteenwinning aanwezig, soms zeer oude (de ‘Demergotiek’), maar ook recente.
Dank zij de afwisseling van beboste hellingen, rotswanden van de oude steengroeven, heidevegetaties of laagstamboomgaarden op de kruin, uitzichten over de wijde omgeving, hebben deze heuvels een hoge esthetische waarde.
Klein historisch erfgoed:
monumentaal Heilig Hartbeeld op westelijke punt van de Wijngaardberg
Andere:
wijngaardmuur met begroeiing
recent aangeplante wijngaarden
Verspreide bebouwing, vooral aan de zuidkant van de Wijngaardberg evenals tussen Hondsheuvel en Klarenbos. In het dal tussen Wijngaardberg en Benninksberg loopt de autosnelweg E314