| Ankerplaats ID: | A10032 |
|---|
Het ‘Landschap van de Oude Schelde tussen Bornem en Weert’ is volledig gelegen op grondgebied van de gemeente Bornem in Klein Brabant. De begrenzing van deze ankerplaats wordt in grote lijnen gevormd door de dorpskernen van Temse in het noorden, Bornem in het oosten en zuidoosten, Branst in het zuiden en Weert in het westen. Deze ankerplaats omvat een zo goed als ongeschonden, 13de eeuws Scheldelandschap met een sterk gesloten karakter. Centraal loopt van noord naar zuid de Oude Schelde als dominant structurerend element. Langs de zuidgrens van deze oude Scheldearm ligt het kasteel van Marnix van St.-Aldegonde met bijhorend relatief gaaf domein en ‘t Graafschap. De site van het kasteel gaat waarschijnlijk terug tot de Romeinse periode. De eerste echte bewijzen van vestiging op deze plaats dateren uit de Frankische tijd. Het kasteelgebouw zelf -met dubbele omgrachting- werd gebouwd in de periode 1890-1894. Het betreft een massief aandoend bouwwerk met een verticaal accent en asymmetrisch, U-vormig ingeplante vleugels. De grote toren op de samenkomst van midden-en noordvleugel werkt als een as waarrond het hele gebouw zich ruimtelijk articuleert. Van uitzonderlijke waarde is de eendenkooi op de Oude Schelde, die reeds werd vermeld in 1318, maar waarvan de huidige inrichting teruggaat tot de 16de eeuw. Het is de enige eendenkooi in Vlaanderen die nog in gebruik is. Eveneens vermeldenswaardig is het sas op de Oude Scheldearm, waarvan de oorsprong teruggaat tot 1592. In de geschiedenis van Bornem speelt het sas een cruciale rol omdat het, door de toegang van de Oude Scheldearm voor Scheepvaart mogelijk te maken, heeft bijgedragen tot de welvaart van Bornem. Het is het best bewaarde mechanische sluis in België en had oorspronkelijk een drieledige functie: het versluizen van schepen, de waterscheiding en de afwatering. De kasteelgronden omvatten vooral bossen op vochtige bodems (deels historische stabiel) en enkele weilanden. Het geheel wordt doorsneden door een dicht patroon van dreven en grachten. Ten noorden van de Oude Schelde heeft men een afwisseling van weilanden en populieraanplanten, gekenmerkt door talrijke vijvers. Het noordelijke deel van de ankerplaats heeft een open karakter, terwijl men ten zuiden en westen van het kasteel een gesloten compartimentenlandschap aantreft, waar de lange, rechte dreven en grachten mooie zichten doen ontstaan. Deze afwisseling van vegetatietypes en landschapsstructuren resulteert in een gebied met een aanzienlijke esthetische waarde. Dankzij een afwisseling van geomorfologie en bodemgesteldheid, alsook ten gevolge van een lange geschiedenis met talrijke natuurlijke en antropogene invloeden, omvat deze ankerplaats een grote verscheidenheid aan landschappelijke structuren. Zo herkennen we moerassen, bossen, wielen, dreven, grachten, putten, grienden, e.d. Als deze structuren worden gekenmerkt door een typische vegetatie. Als geheel herbergt dit gebied dan ook een zeer gevarieerde en rijke flora. Daarnaast biedt het uitstekende mogelijkheden voor de avifauna als broed-, pleister-, roest- en slaapplaats of als overwinteringgebied. Knelpunten binnen deze ankerplaats zijn de hoge dichtheid aan ‘vissershuisjes’ langs de Oude Schelde en de verspreid voorkomende atypische bebouwing (o.a. straat langs de Oude Schelde). Een goede inpassing in het landschap van deze weinig karakteristieke bouwwerken is ten zeerste gewenst.
Dankzij een afwisseling van geomorfologie en bodemgesteldheid, alsook ten gevolge van een lange geschiedenis met talrijke natuurlijke en antropogene invloeden, omvat deze ankerplaats een grote verscheidenheid aan landschappelijke structuren. Zo herkennen we moerassen, bossen, wielen, dreven, grachten, putten, grienden, e.d. Als deze structuren worden gekenmerkt door een typische vegetatie. Als geheel herbergt dit gebied dan ook een zeer gevarieerde en rijke flora. Daarnaast biedt het uitstekende mogelijkheden voor de avifauna als broed-, pleister-, roest- en slaapplaats of als overwinteringgebied.
De polder ter hoogte van de oude Scheldemeander heeft nog een gave, blokvormige perceelsstructuur en het wegenpatroon gaat terug tot Ferraris (1777). Centraal ligt het kasteel van Marnix van St.-Aldegonde, omgeven door een gaaf en herkenbaar domein dat zijn oorsprong kende in de 9de eeuw. Uiterst waardevol is de eendenkooi op de Oude Schelde uit het begin van de 14de eeuw, alsook het sas op de Oude Schelde, waarvan de oorsprong teruggaat tot 1592.
Door de grote variatie in begroeiing en landschapsstructuren heeft men hier op een eerder beperkte oppervlakte een landschap met een aanzienlijke esthetische waarde. Het kasteel met domein vormt samen met de Oude Schelde een mooi geheel binnen een zo goed als gaaf polderlandschap. Dankzij de lange, rechte dreven en waterlopen kan men hier genieten van mooie zichten, die samen met de uitgestrektheid en rust bijdragen tot een zeer hoge belevingswaarde.
De Oude Schelde, die van noord naar zuid door het gebied loopt, vormt het belangrijkste ruimtelijk-structurerend element binnen dit redelijk intact polderlandschap. De bossen van het kasteeldomein bepalen het gesloten karakter van het compartimentenlandschap in het zuiden en westen van de ankerplaats. Verder zijn er de dreven naar het kasteel en blokvormige percelen van de polder die mede structuurbepalend zijn.
Oude Schelde
dijkweg, oude steenweg
vaart
Knelpunten zijn de hoge dichtheid aan ‘vissershuisjes’ langs de Oude Schelde en de verspreid voorkomende atypische bebouwing (o.a. straat langs de Oude Schelde). Een goede inpassing in het landschap van deze niet karakteristieke bebouwing is gewenst.