| Ankerplaats ID: | A70028 |
|---|
Landschap
Het gebied ligt ten zuidwesten van de dorpskern van Overpelt, langs weerszijden van de N715 (Eindhoven-Hasselt). In het oosten wordt het gebied begrensd door de N74 en in het zuidwesten sluit het aan bij het boscomplex Pijnven. Het omvat o.a. het natuurgebied ‘t Plat en de Gorten, de beekvallei van de Gortenloop en de Holvense beek en het Hobosdomein. Het gebied behoort tot het Kempens plateau en is ontstaan op de noordwestelijke uitloper ervan. Het is een vlak landschap met afwisselend gesloten bossen en open beekvalleien. De afwatering gebeurt via een zeer geleidelijke afdaling van het terrein in noordelijke en oostelijke richting. De Gortenloop en de Gortenbuitenloop zorgen voor de ontwatering in noordelijke richting, de Holvense beek loopt in noordoostelijke richting. De beken behoren tot het Maasbekken via de Dommel. Het natuurgebied ‘t Plat is gelegen in het diepe gedeelte van de vallei van de Holvense beek die enkele kilometers ten zuidwesten ontspringt. Van oudsher was ‘t Plat een zeer waterrijk gebied. Door de talrijke kwellen en bronnen, alsmede door de lage ligging, vormde er zich een nat heidegebied met een ven. Dit ven was de oorsprong van de Holvense beek. Later werd de Holvense beek verbonden met het vengebied op de gemeentegrens met Eksel, in de zuidwesthoek van deze afbakening. Uit archiefmateriaal blijkt dat het gebied tot op het einde van 19de eeuw gebruikt werd om turf te steken, de bodem was hiervoor uiterst geschikt, namelijk zeer natte gronden op lemig zand met veensubstraat. Vermoedelijk was het geheel gebied oorspronkelijk één gemeen zogenaamd klodveld, dat later gedeeltelijk onder de bewoners werd verkaveld. Door de normalisatie van de beek in de jaren zestig is de hydrologische situatie van ‘t Plat echter sterk gewijzigd. De vegetatie bestaat grotendeels uit soorten typisch voor droge, vochtige en natte heidevegetaties, laagveenbegroeiingen en moerasbossen. Het gebied De Gorten, ligt ten zuiden van de Gortenstraat en bestaat grotendeels uit naaldhoutbestanden. De eerste percelen, gelegen langs de N715, werden aangeplant in 1916 met grove den. Vanaf 1964 werd er voornamelijk Corsicaanse den aangeplant. De laatste aanplantingen dateren uit 1989. In de zuidwest hoek van dit gebied ligt een ven. In het verleden werd het ontwaterd door een noordelijk georiënteerde afwateringsloot. De oudste bestanden werden recent sterk gedund om natuurlijke verjonging met o.a. zomereik mogelijk te maken. Het naaldhoutbestand ten noorden van de Gortenstraat, en ten oosten van de Gortenloop, bestaat eveneens uit diverse dennenbestanden, aangeplant in de vorige eeuw. In dit gebied ligt tevens een archeologische zone met een grafveld uit de metaaltijd en het gereconstrueerd urnenveld Hunnebergen. Het Hobosdomein ligt ten zuiden van de Gortenstraat en is ontstaan rond de Hobosboerderij. Deze Hobosboerderij wordt een eerste keer vermeld in 1524. J.M. Clercx junior verwerft de boerderij in 1793. Hij was notaris van beroep, hij verwierf echter de meeste bekendheid als Luitenantdrossaard van het ambt Stokkem. Hij stond vooral bekend als vervolger van de bokkerijders maar was ook actief op het diplomatieke vlak na de uitmoording van de boerenjongens in de slag van Hasselt op 5 december 1798, tijdens de Boerenkrijg. Het domein wordt in eerste instantie uitgebreid door de drossaard maar in tweede instantie door de opeenvolgende eigenaars. Ook dit gebied was oorspronkelijk een heidegebied dat vanaf de 16de eeuw werd ontgonnen. De gronden werden aanvankelijk in cultuur gebracht voor akkerbouw en later voor experimentele bosbouw. Het gebouwencomplex ligt centraal in het domein en bestaat uit een herenhuis, boerderijgebouwen en een jeneverstokerij. Zij dateren waarschijnlijk van rond de eeuwwisseling tussen de 18de en 19de eeuw. De weilanden liggen rond het gebouwencomplex en op de oevers van de Gortenloop. De akkers zijn verdwenen, ze zijn stelselmatig omgezet naar weilanden, de laatste omzetting gebeurde in 1970. De weilanden worden omgeven door dreven en houtwallen. De dreven van zomereik en linde werden zeer waarschijnlijk aangeplant door dr. Delheid, tussen 1867 en 1894. Op de houtwallen groeien voornamelijk zomereik en grove den. De boomgaarden liggen respectievelijk ten noorden en ten oosten van het gebouwencomplex. De eerste is een gemengde boomgaard die werd aangeplant in 1930 en 1936, door de toenmalige eigenaar dhr. Brull. De tweede is een tamme kastanje boomgaard. Deze boomgaard is voor het eerst duidelijk herkenbaar op de topografische kaart van 1849 en werd waarschijnlijk aangelegd in functie van de productie van de Hobosser brandewijn. Een groot gedeelte van het domein wordt ingenomen door bosbestanden van grove en Corsicaanse den en zomer- en Amerikaanse eik. Enkele percelen naaldhout dateren nog uit de eerste experimentele bosbouwcultuur in Noord-Limburg, tweede helft 19de eeuw, en hebben door hun ouderdom en omvang een grote dendrologische waarde. De vallei van de Gortenloop is een kleinschalig gebied langs de Gortenloop, met een intacte historische percelering ter hoogte van het Hobosdomein en het natuurgebied ‘t Plat. Ten noordoosten van ‘t Plat mondt de Gortenloop uit in de Holvense beek. De vallei is noordzuid georiënteerd en doorkruist het volledige landschap. In het uiterste zuiden ligt de Grote Hof. Deze boerderij was één van de boerderijen van de abdij van Floreffe in Overpelt. Al sinds de 12de eeuw bezat deze abdij belangrijke landbouwuitbatingen in Overpelt. Volgens het Bunderboek van 1763 bezat de abdij op dat moment, in Overpelt, een totale oppervlakte van ongeveer 250 hectaren. De boerderij is sterk verbouwd en het wijdse landschap van weleer werd sterk aangetast door de aanleg van de N74. De Holvense beek ontspringt, op de rand van het boscomplex Pijnven in een open gebied ten westen van de N715, met momenteel overwegend maïsakkers. Op de noordgrens van dit open gebied, langs de N715, de voormalige Steenweg van Luik naar Den Bosch uit 1777, ligt het vroegere barrierhuis De Trapkens, thans echter sterk verbouwd. De Holvense beek werd in de jaren zestig rechtgetrokken en loopt nu, ter hoogte van het natuurgebied ‘t Plat, ten zuiden van de oorspronkelijke loop. In het oostelijk gedeelte van het natuurgebied ‘t Plat wordt de vallei gekenmerkt door een intacte historische percelering.
De wetenschappelijke waarde ligt o.a. vervat in de kleinschalige gebieden rondom het natuurgebied ‘t Plat en de beekvallei van de Gortenloop. Enkele naald- en loofhoutbestanden uit de eerste experimentele bosbouwcultuur in Noord -Limburg (tweede helft van de 19de eeuw) bezitten omwille van hun ouderdom en omvang een grote dendrologische waarde.
De Hobosboerderij was de woonst van luitenant-drossaard Jan Matthys Clercx. Drossaard Clercx heeft in de geschiedenis van Limburg een belangrijke rol gespeeld. Hij leefde in de periode die in wezen kan omschreven worden als de moeizame omschakeling van het Ancien Régime naar de Hedendaagse tijd. Het Hobosdomein is een gaaf structureel geheel met een gebouwencomplex (herenhuis met boerderij) dat waarschijnlijk dateert van rond de eeuwwisseling tussen de 18de en de 19de eeuw. Het bezit verder een onverhard wegenpatroon, weiden en boomgaarden, vormgegeven door dreven en houtwallen en een uitgestrekt boscomplex. Vermoedelijk was ‘t Plat oorspronkelijk één gemeen klodveld, in gebruik voor turfwinning, dat later gedeeltelijk onder de bewoners werd verkaveld. In het gebied ligt een archeologische site met o.a. een grafveld uit de metaal tijd. Behalve de woning en hoeve Hobos omvat het gebied als bouwkundig erfgoed ook de Trapkens, barrierhuis langs de Steenweg Luik-Den Bosch uit 1777, en de Grote Hof, hoeve van de abdij van Floreffe.
De belevingswaarde schuilt in de variatie van het landschap met afwisselend gesloten bosgebieden, open valleigebieden, moerassen en vennen en centraal gelegen, een landschappelijk gaaf historisch domein, het Hobos.
Door het gebied loopt een fietsroute van de Limburgse Kempen. In de bossen ten noorden van de Gortenstraat ligt het gereconstrueerd urnenveld Hunnebergen.
De bossen sluiten aan bij het uitgestrekt boscomplex Pijnven. Het domein Hobos ligt centraal in het landschap, als een gaaf structureel geheel met een centraal gelegen gebouwencomplex, onverharde wegen, de omliggende weiden en boomgaarden, vorm gegeven door dreven en houtwallen en begrensd en afgeschermd door de uitgestrekte boscomplexen. In het gebied liggen twee ruimtelijk bepalende, kleinschalige valleigebieden m.n. de vallei van de Gortenloop die noordzuid georiënteerd is en de vallei van de Holvense beek die noordoost georiënteerd is. Het geheel is mede oriënterend voor het Limburgs heide- en bosgebied.
o.a. Gortenloop, Gortenbuitenloop, Holvense Beek
omhaagde tuin en moestuin op het domein Hobos
domein Hobos, barrierhuis De Trapkens
domein Hobos, De Grote Hof
Archeologische elementen:
Steenweg van Luik naar Den Bosch uit 1777, onverhard wegenpatroon domein Hobos
o.a. monumentale esdoorn op het erf van domein Hobos
linde- en eikendreef, bomenrijen, houtkanten en -wallen op de perceelsgrenzen,
ter hoogte van Hobosdomein en ‘t Plat in de vallei van de Gortenloop
voormalig gemeen klodveld
gemengde fruitboomgaard en kastanjeboomgaard op het domein Hobos
relicten van de eerste experimentele bosbouwcultuu
Op meerdere plaatsen in het gebied is er sprake van een verdroging o.a. in het Hobosdomein en het natuurgebied van ‘t Plat als gevolg van infrastructuurwerken zoals het rechttrekken van de Holvense beek en de aanleg van de N74. Ten zuiden van het Hobosdomein, in de vallei van de Gortenloop, ligt het vakantieverblijf de Winner. Een eventuele uitbouw van dit vakantieverblijf zal de negatieve invloed op de beekvallei en het omliggende landschap sterk doen toenemen. Langs de N715 en de Holvense beek, ligt het Napoleonstrand, een verlaten camping met weekendverblijfjes. Het is wenselijk dat de volledige accommodatie hier verdwijnt en het landschap wordt hersteld. Langs de N715, ter hoogte van het open akkergebied, liggen drie woningen en in de Gortenstraat liggen verspreid meerdere woningen en boerderijen. Het is niet wenselijk om deze bebouwing verder te verdichten tot een aanééngesloten lintbebouwing. Ten oosten van ‘t Plat, in de vallei van de Gortenloop ligt er een plantenkwekerij. Een uitbreiding van deze activiteit is in dit gebied niet gewenst.