Bolderberg, Terlamen en Vogelzang¶

Omschrijving¶

Het gebied is gelegen in het zuiden van de gemeente Heusden-Zolder en omvat grosso modo de getuigenheuvel van Bolderberg en de kasteeldomeinen van Vogelsanck en Terlaemen. De kasteeldomeinen liggen ten noordoosten en ten noorden van de heuvel in de vallei van de Laambeek en worden in het noorden begrensd door de E314. De aanleg van de Terlaemenlaan splitste de getuigenheuvel in twee: de Bolderberg s.s. en de Galgenberg. De Bolderbergheuvel ligt geïsoleerd tussen de vallei van de Laambeek in het noorden en de Bolderbergbeek in het zuiden. De zuidwest-noordoost georiënteerde heuvel is 3000m lang en 500m breed. De top is gelegen op meer dan 60m boven de zeespiegel. Het niveauverschil met de onmiddellijke omgeving bedraagt ca. 20m. De getuigenheuvel van Bolderberg is een overblijfsel van een groot duinengebied. De ondergrond bestaat o.a. uit de bruine Diestiaanse ijzerzandsteen. Op het einde van de 18de eeuw was de Bolderbergheuvel niet bebost. Het grootste deel werd ingenomen door heide. In de eerste helft van de 20ste eeuw werd de heuvel volledig opgeplant met naaldhout. De bossen op de heuvel zijn ook vandaag nog hoofdzakelijk naaldhoutbossen. Op open plekken groeit er echter opnieuw heide. Het overgangsgebied tussen de Bolderbergheuvel en het vijvercomplex van Terlaemen herbergt een smalle, venige zone. Regenwater en plaatselijke, voedselarme kwel zorgen ervoor dat hier ontwikkelingskansen zijn voor natte heide- en hoogveenreclicten. Boven op de heuvel staat de kluis met kapel, gewijd aan Onze-Lieve-Vrouw van Lorette. Het complex omvat vijf delen, met in het midden de kapel (1673), daarnaast het woonhuis (19de eeuw), bestaande uit twee delen, en ten noorden een kleine toren (waarschijnlijk de oorspronkelijke kluizenaarswoning) en een stal. De westgevel van de kapel is gedeeltelijk opgetrokken in mergelsteen, de gebouwen bestaan voor het overige uit baksteen. Tot 1882 woonden er kluizenaars. Daarna stond de kluis grotendeels leeg. Momenteel wordt er een restauratiedossier opgemaakt. Vanuit de Kluisstraat beklimt men nog altijd via het Kluispad de Bolderberg tot aan de kluis. Het domein Vogelsanck ligt ten zuiden van Zolder in de vallei van de Laambeek, in een open en vlak landschap. Vanuit hieruit werd de invloedrijke heerlijkheid Vogelsanck bestuurd. Sinds 1741 is het domein en slot onafgebroken eigendom van de familie de Villenfagne de Vogelsanck et du Saint Empire. Het is een uitgestrekt domein bestaande uit een waterburcht en een kasteelboerderij, een bospark, naald- en loofbossen, vijvers, moerassen, vennen en weilanden met een totale oppervlakte van 369,9ha. Het waterkasteel is een gesloten complex, opgetrokken rondom een rechthoekige, gekasseide binnenplaats. Een eveneens gekasseide oprijlaan verbindt het omgracht kasteel met de kasteeldreef. Deze dreef wordt nu onderbroken door de autosnelweg maar liep voorheen tot Zolder-dorp. Het gedeelte vanaf de E 313 tot aan het dorp is verjongd met bruine beuken. Vanaf de Drij Dreven ten oosten vertrekt een tweede dreef, ook Kasteeldreef genaamd; vanaf de Vogelsancklaan ten zuiden een derde, en vanaf dezelfde straat ten westen voert de Grote Dreef naar de kasteelboerderij. De hoofdtoegang ligt thans aan de Vogelsancklaan ten zuiden van het domein. Het oudste gedeelte van het gebouwencomplex is de donjon, afzonderlijk gelegen ten zuidoosten buiten de binnenplaats. Ten noorden bevinden zich de kasteelhoeve uit de 18de eeuw en het 19de eeuwse wagenhuis. In de Vrunstraat staan de boswachters- en de tuinierswoning, beide in de 19de eeuw opgetrokken. Het kasteelpark, 10 ha groot, in landschappelijke stijl met riant karakter, werd einde 18de - begin 19de eeuw aangelegd op oudere tuinpercelen maar heeft ook een belangrijke, latere kern uit de 2de helft van de 19de eeuw. Jean Louis de Villefagne (1752-1823) ontwikkelde een dendrologische belangstelling en liet, volgens de literatuur, een vroeg-landschappelijke tuin aanleggen met 150 verschillende in- en uitheemse boomsoorten en struiken, onder meer op de vroegere, omgrachte tuin ten oosten bij het kasteel. Vanaf 1875 werd het kasteelcomplex geromantiseerd. In een latere fase tenslotte werd de vroeg-landschappelijke aanleg gemoderniseerd en opende men de tuin visueel met zichtassen vanuit het kasteel op het landschap. Vogelsanck is dan ook een voorbeeld van hoe de landschappelijke stijl in meerdere fasen werd gerealiseerd en daarbij steeds op de oude morfologie bleef geënt. Het gebied Terlaemen is ongeveer 200 ha groot. Het is sinds 1811 eigendom van de familie Palmers. Het grootste gedeelte ervan bestaat uit heidevelden en vijvers. In de 18de eeuw waren ook hier nauwelijks bossen aanwezig. In het begin van de 20ste eeuw domineerden vooral naaldbossen. Nu wordt echter ook een grote oppervlakte ingenomen door loofbossen, zoals zure eiken-beukenbossen. Daarnaast behoren moerassen eveneens tot de kenmerken van het gebied. Langs de weg van Bolderberg naar Zolder ligt het kasteel van Terlaemen. Het parkje rond het kasteel werd aangelegd in de 19de eeuw, in landschappelijke stijl met pittoresk karakter. Het park is geënt op een oudere site met geometrische aanleg. Het goed was een voormalige Loonse heerlijkheid bij de Laambeek. Het huidige kasteel is gelegen op een omgracht perceel. Een lange, smalle voortuin tussen het huis en de straat is begrensd door smeedijzeren hekwerk. Via een inrijhek bereikt men de achteraan gelegen erekoer met het kasteel ten oosten en een dienstgebouw ten zuiden. Het kasteel is een laat-classicistisch herenhuis, in de tweede helft van de 18de eeuw gebouwd als jachtverblijf. Het dienstgebouw is een versteende en witgekalkte leembouw. Ten noorden, over de gracht, vertrekken twee dreven naar de westelijke bossen. Ten zuiden, achter de dienstvleugel ligt een nog jonge boomgaard met bomengordel en solitairen. Schuin tegenover het kasteel ligt het 19de eeuwse jachtwachterhuis. In 1498 liet Philips van der Hulst ten zuiden van het huidige kasteel, op de Laambeek, een slagmolen bouwen. In 1870 werd op dezelfde plaats een nieuwe molen gebouwd bestaande uit woon- en molenhuis met een stal. Het gebouwencomplex is momenteel in gebruik als manege. De belangrijkste structuur - en landschapsbepalende elementen van Terlaemen en Vogelsanck zijn, naast de getuigenheuvel Bolderberg, de diverse vijvers, in totaal een dertigtal. Zestien vijvers hebben elk een specifieke benaming zoals Postenvijver, Vrunden, Grote Savoer enz. Voor het ontstaan van deze vijvers zorgden de verschillende rechterbijrivieren van de Demer. Tijdens en na de laatste ijstijd ontstonden er namelijk in het gebied van de middenloop van deze bijrivieren vennen en moerassige laagtes tussen zandophopingen. Deze waterpartijen werden in toenemende mate vergroot en uitgediept, veelal door veenontginning. Onder impuls van de abdijen van Herkenrode en Averbode werden ze omgevormd tot kweekvijvers voor zoetwatervis. De overige vijvers hebben geen natuurlijke oorsprong. De watertoevoer stoelt op een cascadesysteem via een netwerk van af- en toevoersloten. Het nodige water wordt geleverd door de Laambeek en de Echelbeek. De Echelbeek stroomt noordelijk door het gebied en mondt ten oosten van het kasteel Terlaemen uit in de Laambeek. De historische bedding werd echter nagenoeg over de volledige lengte omgelegd of rechtgetrokken. Doorheen het gebied tussen de Terlaemenlaan en de Vogelsancklaan zijn vijf wandelroutes bewegwijzerd. Vanaf de kluis heeft men een panoramisch zicht op de omgeving. Jaarlijks worden in dit gebied ook enkele geleide wandelingen georganiseerd.

Landschapswaarden¶

Landschapselementen en opbouwende onderdelen¶