Zwalmvallei tussen Munkzwalm en Nederzwalm¶

Omschrijving¶

Dit stuk van de Zwalmvallei tussen Munkzwalm en Nederzwalm ligt in de benedenloop van de Zwalm, net voor de monding van de Zwalm in de Schelde. Alhoewel het verval hier niet zo groot is meer is, is het omliggende reliëf toch wel sterk uitgesproken, vooral ter hoogte van Klein Zwitserland. De hoofddelen van het huidige reliëf in de Vlaamse Ardennen wordt door het Tertiair substraat, de (zand)lemige Kwartaire mantel en het hydrografische net bepaalt. Ten noorden van de Zwalmvallei is het reliëf zachtgolvend, ten zuiden strekt het govende leemplateau zich uit. De twee hoogste punten worden van elkaar gescheiden door de Perlinckbeek. De Zwalmvallei vertoont een asymmetrie. Het alluviaal landschap van de voornaamste beekvalleien wordt volledig ingenomen door (hooi)weiden, omzoomd door allerlei houtgewas, en door talrijke aanplantingen van canadapopulieren, die het landschap volledig afsluiten. Het alluvium ligt onder weiland, de allernatste delen worden als bos gebruikt. Langs de Zwalm komt een vrij groot bos in het alluvium voor; het Gaverbos. De waterlopen worden vaak door populierenrijen afgeboord. Bij de Perlinckbeek is het alluvium vrij smal. Ook hier is het natste deel door bos ingenomen. Naast de beek, op de drogere kouters, liggen akkers. Als op Ferraris gekeken wordt, zien we rond de waterlopen meersen, afgeboord met perceelsrandbegroeiing. Op enkele percelen, deels overeenkomend met wat nu bos is, ligt onder bos. De gebieden errond liggen onder akker. Op de volgende topografische kaarten liggen de percelen rond de meanderende Zwalm vrijwel steeds onder weide en bos. Op de Zwalmbeek staan verschillende watermolens; hier is dat de Ijzerkotmolen en de Biestmolen. Op een zijbeek van de Zwalm, de Peerdestokbeek, staat de Van der Lindensmolen. Bij deze molens horen er wachtbekkens. De Ijzerkotmolen werd in de 16e eeuw gebruikt als papiermolen, later werd hij aangepast om graan te malen. In de 19e eeuw werd er nog een brouwerij, of alleszins een flessenspoelerij, aan toegevoegd. Hoewel de molen sedert 1954 niet meer gebruikt wordt, is het overgrote deel van de bedrijfsinboedel nog aanwezig, zo onder meer de maalstenen, de gietijzeren overbrengingen, de galg, het sleepluiwerk en het aandrijfwerk naar een vroegere slijpsteen of zaag. Het waterrad is ingebouwd, het is van het bovenslagtype en vervangt twee onderslagwielen. Het gebouw zelf, dat over de Zwalm heen is gebouwd, is een bakstenen constructie met een fraai 17e eeuws toegangsdeurtje. Het sluit onmiddellijk aan bij het woonhuis met zijn typische 19e eeuwse ramen. Deze woning is in gebruik als drankgelegenheid. De molen heeft een grote industrieel- archeologische waarde. Op de plaats van de Ter Biestmolen stond reeds in 1063 een watermolen, vermoedelijk afhankelijk van de abdij van Ename. Behalve de wisseling van eigenaars, is er tot in de 19e eeuw weinig meer over bekend dan dat hij heel lang zowel een koren- als een oliemolen is geweest. Na 1868 bleef enkel het korengemaal over. Het bakstenen gebouw werd in 1883 met twee verdiepen verhoogd. Het aandrijfsysteem van de molen is bijzonder belangwekkend en zeldzaam. Het water van een bijpas van de Zwalm loopt onder de boerderij en het molenaarshuis door en komt ondergronds in de molen uit, waar het twee ingebouwde waterwielen van het bovenslagtype aandrijft. Het betreft de enige watermolen in Oost- Vlaanderen waar de industriële revolutie duidelijke sporen heeft nagelaten, wat vooral uit de architectuur en de aanwezigheid van de dieselmotor blijft. Vanaf 1988 werd de molen als drankgelegenheid ingericht. De Vanderlindensmolen op de Peerdestokbeek werd in zijn huidige vorm in 1801gebouwd en wordt nog genomed naar de mulder die de molen in 1878 door erfenis verkreeg. Hij staat op de plaats van een molen waarvan de geschiedenis wellicht tot de 11e eeuw opklimt. Vroeger was het een blekerij of wasmolen, later een oliemolen en vanaf 1870 een korenmolen. Het huidige, bakstenen gebouw onder pannen wolfsdak is door muurankers in een zijgevel 1801 gedateerd en bevat nog een heel binnenwerk met maalstenen, meelgoten en -schuiven, builinstallaties, een haverbreker, een weegbrug, een slijpsteen, enz. Het ijzeren bovenslagwiel was dermate vervallen dat het werd verwijderd.

Landschapswaarden¶

Landschapselementen en opbouwende onderdelen¶