| Ankerplaats ID: | A30026 |
|---|
Deze ankerplaats strekt zich uit van de Ijzertoren in Diksmuide, naar de Blankaart en naar de Ijzerbroeken , tot Elzendamme (gem. met een uitloper in noordelijke richting langs de Lovaart tot Pollinkhove. Ze ligt in de gemeenten Diksmuide, Houthulst en Lo-Reninge. De Ijzer vormt de westelijke grens behalve voor een stuk rond Knokke, voor een stuk rond Nieuwkapelle (gem. Diksmuide) en de uitloper langs de Lovaart tot Lo-Reninge. De meeste oostelijek en zuidelijke grenzen volgen perceelsgrenzen die min of meer samenvallen met de grens van de vallei of de grens van het overwegend graslandgebruik aansluitend bij de Ijzer. Dit gebied heeft in de ondergrond dikke veen- en kleilagen ontstaan door de verschillende zee-inbraken en terugtrekkingen. Tijdens de Romeinse periode vormden de Ijzerbroeken een schorregebied waar zich veen ontwikkelde in de laagste delen, vaak afgedekt door een kleilaag. Het veen uit het eerste deel van het Holoceen (zgn. Basisveen) vormt het dikste pakket omdat het latere veen (oppervlakte veen) soms door zee-inbraken en transgressies (gedeeltelijk) weggeslagen werd. Deze polders lopen ongeveer tot Elzendamme en hebben uitlopers naar het binnenland langs de talrijke zijbeken van de Ijzer (o.a. langs Kemmelbeek, Ieperlee en Blankaart). De Ijzer tussen Elzendamme en Diksmuide is sinds de middeleeuwen recht getrokken en gekanaliseerd om de scheepvaart mogelijk te maken. Aan beide zijden werd een dijk aangebracht waarvan de dijk Veurne-Ambacht op de linkeroever het hoogst is. De oude dijk aan de rechteroever is laag. Momenteel kunnen de Ijzerbroeken aan de rechteroever nog steeds periodisch overstromen (vnl. in de wintermaanden) waarbij de Ijzer zijn zogenaamde winterbedding inneemt. De afwezigheid van bebouwing in de Ijzerbroeken en de lage dijk van de linkeroever maakt dit nog steeds mogelijk. De zuidelijke grens van deze ankerplaats loopt rond de 5meter hoogtelijn die algemeen als de grens tussen polder en zandlemig Vlaanderen wordt beschouwd. De meeste gebouwen en nederzettingen bevinden zich aan de rand van de winterbedding langs de 5 meterhoogtelijn. Het overgrote deel van de Ijzerbroeken ligt uiteraard onder grasland als wei- of hooiland. De natte bodemcondities maken akkerbouw quasi onmogelijk. De percelen worden begrensd door grachten en sloten die op hun beurt naar de grotere beken, vlieten, vaarten e.d. lopen. Zij monden uiteindelijk in de Ijzer uit. Het perceleringspatroon is rechtlijnig en is vaak loodrecht georiënteerd op de grotere afwateringsgrachten. Perceelsrandbegroeiing is slechts sporadisch nog aanwezig. In de omgeving van de Blankaart tot de Reningse Broeken rond Noordschote zijn er zeer smalle en lange repelpercelen aanwezig. Deze perceelsvorm herinnert aan de systematische ontvening tijdens de middeleeuwen . Elders in de ankerplaats ontgon men ook veen maar op een niet-systematische manier voor individueel gebruik waardoor de uniforme percelering daar minder aanwezig is. In de ontveende percelen is soms microreliëf of een kleine talud aanwezig ontstaan door de ontvening. In de grachten staan vaak rietkragen. De percelen vertonen vaak nog afwateringslanen waarin soms ook rietvegetatie staat. De percelering tussen Noordschote en Elzendamme is eerder blokvormig (dan repelvormig) en groter. Ook in niet-ontveende percelen is soms natuurlijk microreliëf aanwezig. Ten westen van het waterspaarbekken van de Blankaart ligt nog een oude eendenkooi die sterk opvalt in dit open landschap door de begroeiing van lage bomen en struiken. Rond de Blankkaart is door de grote veenontginning een vijver (meer?) ontstaan. De vijver, de oeverlanden en enkele aansluitend graslanden vormen samen het natuurreservaat de Blankaart. Door de graduele overgang van vijver naar oever heeft men hier een rijke flora van watervegetatie, moerasvegetatie tot verlandingsvegetatie met veel riet, zegges, biezen, wilgenbosjes,…. Daarnaast biedt deze vijver en de begroeide oevers een ideale biotoop voor talrijke watervogels (vooral eenden) als broedplaats, rustplaats, overwinteringsplaats,…. De vijver wordt gevoed door de beken die van het zandleemgebied afwateren naar de Ijzer (zoals Kwadebeek, Steenbeek, Ronebeek, Velkelokerbeek). Ten oosten van de vijver staat het Blankaartkasteel midden een bos/park. Het oorspronkelijke kasteel uit de tweede helft van de 19e eeuw werd tijdens WOI vernield en slechts gedeeltelijk heropgebouwd met behoud van de Franse stijl. Het park werd ook niet meer in de oorspronkelijk staat hersteld na WOI. De Ijzertoren in Diksmuide vormt een enorme blikvanger voor de gehele omgeving én vormt een monument voor WOI en de Vlaamse Beweging. In het gebied lag tijdens WOI immers de frontlijn tussen de Duitsers en de geallieerden. Daarbij maakte men strategisch gebruik van de lage ligging van de Ijzerbroeken om ze te laten overstromen. Talrijke monumenten en herdenkingstekens herinneren aan deze periode. Reeds tevoren vormde de Ijzer een strategische waterloop wat o.a. in Knokke nog te zien is. Knokke gelegen aan de samenloop van Ijzer en de Ieperlee, is een oude Vaubanvesting waarvan de structuur van de omwalling nog herkenbaar en zichtbaar is aan de hoogteverschillen. Het gehucht zelf lag op een driehoekig eiland. Momenteel ligt er nog een brug over de Ijzer en enkele gebouwen die van weinig belang zijn. In Fintele, gelegen aan de samenloop van Ijzer en Lovaart, staan sluizen op beide waterlopen en vroeger stond er zelfs een winde om de boten uit de Ijzer in de Lovaart te laten zakken en vice versa. Net ten oosten van Fintele ligt tussen twee weilandpercelen een zeer brede gracht die een restant is van een vroegere bocht van de Lovaart. Vroeger legde men vlakbij Fintele over de Ijzer een hooipiete. Een tijdelijke brug om het hooi van de rechteroever naar de linkeroever te brengen en tegelijk het vee naar de rechteroever te brengen. Momenteel is die vervangen door een boogvormige vaste brug. Ten oosten van de brug in Elzendamme ligt een deel van de vroegere loop van de Ijzer (zgn. Dode Ijzer) dat veel bochtiger was met een waardevol brugje erover. De brug zelf bestaat uit twee bogen en één middenpijler en is deels in baksteen, deels in natuursteen gebouwd. Ze werd waarschijnlijk gebouwd samen met de aanleg van een steenweg (huidige kasseiweg) die misschien nog steeds de oorspronkelijke kasseiverharding heeft. Vlakbij liggen nog enkele gebouwen en hoevetjes in werderopbouwarchitectuur. Vanaf Fintele vormt de Lovaart een beeldbepalende structuur in het landschap door de bedijking aan weerszijden en de begeleidende bomenrijen. De oevers van de Lovaart zijn begroeid met rietvegetatie en lage struiken. De Lovaart zelf ligt nog in de polders dienaar het westen overgaan in de zandleemstreek op het plateau van Izenberghe. De reliëfsovergang van polder naar plateau valt op in het landschap omdat Pollinkhove op de rand ligt en omdat de landbouwpercelen op de overgang onder akkerland liggen in tegenstelling tot de graslanden van de polder. De kerk van Pollinkhove valt door de bomenrij errond behoorlijk op in het landschap. In de muren zitten nog typische zandstenen die waarschijnlijk resten zijn van de vroegere Romaanse kerk. Ten oosten van de kerk staat een merkwaardige en grote, witte hoeve die bestaat uit enkele losstaande gave gebouwen. Eertijds was ze het leenhof van de heren van pollinkhove. Vanuit de landbouwpercelen langs de Lovaart heeft men een zicht op deze hoeve. Dit landschap heeft dus een uitgesproken open karakter met wijdse vergezichten in alle richtingen. De Ijzer, Lovaart en Ieperlee vallen op in het landschap door de dijken en vooral door de begeleidende bomenrijen. Het enorme graslandcomplex met kleine rechthoekige percelen omringd door grachten met rietkragen geven het gebied een meerwaarde. Ook de afwezigheid van bebouwing in de broeken zelf geeft deze open ruimte een extra dimensie.
Het geopatromonium van venige en kleiige afzettingen in de ondergrond herinnert aan de mariene/estuariene invloed in de Ijzervallei en de zijvalleien (zoals Kemmelbeek, Blankaart en Ieperlee). De Ijzervallei heeft lange uitlopers in zuidelijke richting (langs de Kemmelbeek, Ieperlee) waarbij het open karakter van de graslanden sterk contrasteert met het zandleemgebied door een hoogteverschil tussen beide en door de verspreide bebouwing op de zandleemruggen. Vooral langs de Lovaart is de overgang naar het plateau van Izenbeghe zeer markant. Het veen werd later plaatselijk ontgonnen met kleine reliëfsverschillen tot gevolg. Bij hoge waterstanden kan de Ijzer nog steeds zijn natuurlijke winterbedding innemen waarbij de aanpalende gronden overstromen. Door de natuurlijke lage ligging (en plaatselijk versterkt door de ontvening) kennen deze broeken altijd zeer natte bodemcondities wat zich vertaalt in graslandgebruik. Dit uitgestrekt grasland met een netwerk van grachten biedt een standplaats voor een zeer gevarieerde en rijke water-, moeras- en vochtminnende vegetatie. Deze graslanden en het zoet wateroppervlak van de Blankaart vormen ideale biotopen voor avifauna die waterrijke omgeving verkiest als rustplaats tijdens trek, als broedplaats, als foerageerplaats en als overwinteringsplaats. Door de graduele overgang van ondiep water naar moeras en oevers in de Blankaart treft men hier een zeer rijke vegetatie aan waarbij alle successies van verlandingsvegetaite aanwezig zijn.
De Ijzer is sinds de middeleeuwen rechtgetrokken en bedijkt langs beide zijden. De dijk op de linkeroever (de Veurne-Ambacht dijk) is de hoogste en vehindert overstroming van de percelen aan de linkeroever. Van de Blankaart tot Noordschote komen veel repelpercelen met microreliëf voor die een relict vormen van de middeleeuwse systematische ontginning. De Blankaartvijver is immers op deze wijze ontstaan. Het historisch stabiel graslandgebruik (met vooral hooiland) is zeer goed bewaard. Ter hoogte van Elzendamme is nog een stuk van de vroeger loop van de Ijzer (zgn. dode Ijzer) met een goed bewaard brugje uit de Oostenrijkse periode met een stuk van de Oostenrijkse weg. De structuur van de Vaubanvesting rond fort de Knokke herkent men op het terrein aan de hoogteverschillen. De brug over de Ijzer is dus een historische verderzetting van deze strategische plaats. De Ijzertoren bij Diksmuide herinnert aan de Vlaamse Beweging die gegroeid is na WOI. De Belgische frontlijn liep in dit gebied en talrijke monumenten en herdenkingstekens herinneren eraan. Vlakbij het waterproductiecentrum de Blankaart ligt nog een eendenkooi. De hoeves zijn meestal goed bewaard en ingeplant aan de rand van de winterbedding van de Ijzer of zijbeek. De kerk van pollinkhove met Romaanse resten vormt één geheel met het Pollinkhof want zij herinneren aan de ontginning van omgeving van Pollinkhove. De Lovaart is uitgegraven in een loop van een zijbeek van de Ijzer en deed vanaf de middeleeuwen dienst als transportkanaal. In Fintele, gelegen bij de samenloop van de Ijzer, zijn de sluizen op Ijzer en Lovaart goed bewaard en vormen belangrijk industrieel-archeologisch erfgoed.
De openheid en wijdsheid van de aaneengsloten graslanden doorsneden door grachten met reitkragen zonder bebouwing bepaalt de esthetische waarde van deze ankerplaats. Wanneer de broeken overstroomd zijn, vormt de uitgestrektheid van het wateroppervlak met er boven uitstekende rietkragen een unieke waarde in België. De restanten van knotbomenrijen bieden lokaal een meer gesloten karakter aan de broeken. Het grote wateroppervlak van de Blankaart met graduele overgang van lage naar hoge vegetatie langs de randen geeft dit gebied een uitzonderlijke esthetische waarde en een natuurlijk voorkomen. Langs de polderintrusies geeft het verschil tussen de polders met graslanden en de bebouwde zandleemruggen met bebouwing en akkerlanden een accentuering vn de fysische gesteldheid en een verschil in openheid van landschap. De begeleidende beplanting (bomenrijen en heesters) langs de Lovaart en de rietvegetatie aan de oevers staat in schril contrast met de openheid van de Ijzervallei.
De Ijzertoren als symbool van de Vlaamse Beweging die in een stroomversnelling is gekomen na WOI. In de Ijzervallei lag het Belgische front tijdens WOI dat nu dankzij talrijke herdenkingstekenen een grote symbolische waarde krijgt. Fintele vormt als handelsnederzetting ontstaan aan het kruispunt van Lovaart en Ijzer (beide eertijds belangrijk voor de binnenscheepvaart), en als gaaf bewaard landelijk gehucht belangrijk bouwkundig en sociaal-cultureel erfgoed van de ankerplaats.
De Ijzertoren van Diskmuide vormt een baken in dit vlakke en open landschap. De valleien van Ijzer en zijbeken(specifeik de winterbeddingen), vaarten, kanalen structureren het landschap en het landgebruik nog in grote mate waarbij het odnerscheid tussen polders en niet-polders (zandleemgebied) duidelijk tot uiting komt. De dijk Veurne-ambacht maakt het mogelijk dat op de linkeroever gebouwen dicht bij de Ijzer kunnen staan, maar het verschil in bebouwingsgraad tussen linker- en rechteroever is niet groot. De bruggen ter hoogte van Knokke en Reninge zorgen voor een bundeling van wegen uit omstreken als belangrijke oversteekplaats. Het bos en park rond kasteel en de vijver van de Blankaart vormt door zijn massa en zijn hoogte in dit vlakke en open landschap een baken voor de omgeving ten noorden van Knokkebrug.
deels aan ontvening te wijten, deels natuurlijk
overgang polder/ijzerbroeken - zandleemgebied
Ijzer en met zijbeken, vaarten, kanalen; Dode Ijzer bij Elzendamme
Blankaart
bij Blankaartkasteel
fintele
kasteel Blankaart
Pollinkhof bij Pollinkhove
Vaubanvestingresten rond Knokkebrug; Ijzertoren
kerk Pollinkhove
vlakbij Elzendamme
dijk bij Ijzer; sluizen op Lovaart en Ijzer ter hoogte van Fintele; grachten
bomenrij langs Lovaart en Ijzer; zeldzame resten van knotbomenrij
blankaart
repelvormig rond Blankaart tot Noordschote; elders geometrisch en historisch stabiel
rond Blankaart
De natuur- en cultuurwaarden dienen maximaal gevrijwaard te worden. De afwezigheid van bebouwing in de winterbedding van de Ijzer dient gerespecteerd zodat de broeken als overstroombare gronden kunnen blijven gebruikt worden. De waterkwaliteit dient evenwel te verbeteren aangezien door overstromingen de pollutie en bemesting over een grote oppervlakte verspreid. Ook in de Blankaart is de waterkwaliteit van toestromende beken van groot belang voor de flora en fauna in en rond de vijver. Het waterproductiecentrum de Blankaart doet afbreuk aan de esthetische en natuurlijke waarde door de beperking van het zicht. De geometrische percelering dient gerespecteerd uit historisch oogpunt en schaalvergroting of omzetting van grasland naar akkerland dient vermeden te worden. Door het gebied loopt een bovnegrondse hoogspanningsleiding die in dit vlakke en open landschap een belemmering vormt.