Vrijbroek¶

Omschrijving¶

Het ‘Vrijbroekpark’ is gelegen tussen Dijle en Zenne, op grondgebied van de gemeente Mechelen in het Kerngebied Brabant. De begrenzing van deze ankerplaats wordt gevormd door de bewoning van de stad Mechelen in het oosten, de Hombeekse Steenweg in het zuiden, de Uilmolenweg (parallel aan de autosnelweg E19 Antwerpen-Brussel) in het westen en de bewoning van de Stuivenbergbaan in het noorden. De geschiedenis van het ‘Vrijbroek’ klimt op tot 1260, toen een zekere Berthout de Groote, Heer van Mechelen, het oppervlakkig gebruik van de beemden verkocht. Het grootste gedeelte van haar geschiedenis is het Vrijbroek beemdengebied gebleven en werd het gebruikt als weiland. Zo herkennen we op de historische kaarten van Ferraris het gebied al als aaneensluitend moerassig weiland, grenzend aan de meanderende loop van de Zenne. In 1832 deed het Vrijbroek korte tijd dienst als oefenterrein voor het Franse leger dat langs Mechelen trok om Antwerpen in te nemen. Na het vertrek van de Fransen werd het echter al snel terug door de plaatselijke bevolking als weiland gebruikt. Waar het stadsbestuur reeds verschillende eeuwen de Heer van Mechelen had opgevolgd als bestuurlijk opzichter, kwam in 1865 het Vrijbroek echt in handen van de stad Mechelen. De beemden van het Vrijbroek bleven in gebruik als weiland, doch de gebruiker moest nu inwoner van Mechelen zijn. Deze toestand blijft onveranderd tot de eerste helft van de 20ste eeuw. Op de MGI-kaart uit 1903 herkennen we nog steeds de beemden, weliswaar opgedeeld in kleine percelen, maar uit de literatuur weten we dat een aanzienlijk gedeelte van het gebied in 1929 door de provincie werd gekocht en opengesteld voor het publiek. Het park dat nu de oostelijke helft van het Vrijbroek beslaat, dateert uit deze periode en wordt gekenmerkt door bospercelen die van elkaar worden gescheiden door een dichte padenstructuur en een grachtenstelsel. Verder omvat het een opvallende rozentuin en de resten van een voormalige spiegelvijver. Vandaag wordt het als Provinciaal Domein sterk getekend door recreatieve infrastructuur. Van de oostelijke helft van het Vrijbroek ging een gedeelte verloren door de aanleg van de autosnelweg E19 Antwerpen-Brussel. Het resterende gebied bleef echter tot op vandaag kleinschalig landbouwgebied met afwisselend bos en weiland en een aantal bomenrijen. De perceelsstructuur, zoals die is te herkennen op de kaarten van de 2de helft van de 19de eeuw (MGI; 1864), is mooi bewaard gebleven. De wetenschappelijke waarde van deze ankerplaats wordt bepaald door dit relict kleinschalig landbouwgebied tussen het park en de autosnelweg, dat dienst doet als refugium van zowel plant- als diersoorten die door niet meer terecht kunnen in het stedelijke weefsel. Ten gevolge van de expansie van de stad Mechelen en de verdichting van de wegeninfrastructuur, is het Vrijbroekpark en het aangrenzend relict landbouwgebied verdrongen in een eilandpositie. De grote waarde van deze ankerplaats is dan ook dat zij een aangename groene vlek aan de rand van het stedelijk gebied vormt. Omwille van de reeds beperkte oppervlakte, zou een verdere inkrimping van dit landschap ongetwijfeld het einde betekenen; dit moet dan ook ten stelligste vermeden worden.

Landschapswaarden¶

Landschapselementen en opbouwende onderdelen¶