Nokere¶

Omschrijving¶

Binnen Kruishoutem is de dorpskom van Nokere één van de vier haast intact behouden voorbeelden van kasteeldorpen met tot de middeleeuwen teruggaande historische band tussen de kerk met kerkhof, de pastorie en het kasteel met tot op heden behouden tastbaar erfgoed van een uitzonderlijke kwaliteit, visueel met elkaar verbonden door de kasteeldreef en het dorpspleintje met een aantal representatieve gebouwen die een onlosmakelijke band hebben met de parochiale en lokale geschiedenis van het dorp. De kerk met bewaarde site van het voormalige kerkhof en de pastorie met omringende pastorietuin vormt een essentieel onderdeel van de Nokerse dorpskom. Het ‘pastoorspad’, de verbinding tussen pastorie en kerk, vormt een tastbare band tussen kerk en pastorij en is bovendien een zeldzaam voorbeeld van deze vroeger veelvuldig aanwezige paden. Het kasteeldomein vormt een essentieel onderdeel van een goed bewaarde adellijke site welke naast het kasteel bestaat uit een poortgebouw met conciërgewoning, paardenstallen en kennel, park met dreven, hekken, bediendewoningen en neerhof. De blauw- gele kleuren van het houtwerk van de bediendenwoningen verwijzen naar de eigendomskleuren van de kasteelbewoners. Het kasteel is het tastbare erfgoed van een maatschappij waar adel en dorpsgeschiedenis sterk met elkaar verbonden waren. Het kasteel is een perfect voorbeeld van oud heerlijk verblijf met oorspronkelijk militaire functie dat in de loop van zijn geschiedenis evolueerde naar een residentieel “huis van plaisance”. De herberg werd gebouwd op grond van het kasteeldomein en vormt een essentieel onderdeel van het dorpspleintje. De herberg deed tot 1974 dienst als gemeentehuis van Nokere toen de kasteelheren tevens burgemeester waren. De voormalige hoeve met maalderij, ingeplant aan het dorpspleintje op de hoek van de Kasteeldreef werd opgericht door de kasteelheren en vormt een essentieel component in de sociaal-maatschappelijke context van het dorp van Nokere. Het dorpspleintje tussen kasteelsite en kerk heeft een intiem en cultuurlandschappelijk karakter door zijn driehoekige, deels omsloten vorm met centraal ingeplante beschermde Vrijheidsboom dat door de beschermde gekasseide wegverharding extra gevaloriseerd wordt. De kerk van Nokere gaat tot de 12de eeuw terug en fungeerde als begraafplaats voor de kasteelheren van Nokere. De kerk toont een fraai overzicht van ongeveer 700 jaar kerkarchitectuur op het platteland (toren uit 12e-13e eeuw, schip en koor uit 16e eeuw, zijbeuken uit 18e eeuw, uitbreiding en restauratie in neogotische stijl in 19e eeuw). Het meubilair van de St.-Ursmaruskerk werd in de 18de en 19de eeuw geschonken door de lokale kasteelheren. Het thans begraasde, de kerk omringende, kerkhof op de oorspronkelijke ovale vorm met 12 hergebruikte ijzeren grafkruisen is een getuige van de vroegere alom aanwezige kerkhoven rond de dorpskerken die samen met de kerk één geheel vormde. Er is een restant van de oorspronkelijke haag rondom het kerkhof. In de pastorietuin en het kasteelpark komen verschillende merkwaardige bomen voor die door hun omvang of soort dendrologisch uitzonderlijk waardevol zijn. De 18de-eeuwse pastorie is een representatief voorbeeld van landelijke pastorie in Lodewijk XVI-stijl. Het huidige kasteel is een zeer representatief en gaaf voorbeeld van Lodewijk XVI-architectuur in Vlaanderen waarbij zowel het exterieur als de interne structuur bewaard bleven. Ook de ‘Franse Tuin’ is goed bewaard gebleven. Het kasteelpark is een getuige van de 18de-eeuwse tuinarchitectuur, gefatsoeneerd in de 20ste eeuw, en maakt samen met de dreven, hekken en vijvers onlosmakelijk deel uit van de kasteelsite. Het 18de-eeuwse poortgebouw van het kasteel met conciërgewoning en de paardenstallen met manège vormen inherente delen van een representatief en goed bewaard kasteeldomein. De Vijverdamstraat is aangelegd op een middeleeuwse dam in het moerassig gebied van de Hollebeek die aan de oorsprong ligt van de vijvers en het kasteel van Nokere. Het huidige kasteeldomein met classicistisch waterkasteel wordt door verschillende vijvers omgeven, die door de Hollebeek gevoed worden, en uitgestrekte tuinen en bossen. In de middeleeuwen was het domein foncier van de heerlijkheid van Nokere Ter Borch. De oudste geschiedenis gaat terug tot eind de 12e eeuw als villa of allodiaal goed. Op de plaats van het huidige kasteel stond in oorsprong vermoedelijk een landbouwuitbating, beheerd door een meier, en werd later tot herenverblijf met neerhof omgevormd. Het maalderijgebouw, aan de zuidhoek van de Kasteeldreef met de dorpsstraat, met bewaarde schoorsteen en infrastructuur met twee maalstoelen en elektrische aandrijving via horizontale riemen op een verticale as, is een zeldzaam voorbeeld van lokale industriële bedrijvigheid op het platteland. Ten westen en zuiden van het kasteeldomein loopt de vallei van de Malebeek- Walemsebeek. De ruime strook rond de beek wordt door natte graslanden met knotbomen omgeven. Aan de rand van de vallei liggen enkele hoeven, sommige daarvan zijn omwald. De hogere gebieden liggen onder akkerland. Nog meer westwaarts komen enkel strookvormige bosjes voor. Deze begrenzen het zicht dat vanuit het park van het kasteel van Nokere ontstaat. Er is dus een duidelijke relatie tussen het kasteeldomein en het omliggende landschap. Verder komen in het zuidoosten van de ankerplaats nog enkel bosjes voor op de steile hellingen van de heuvels rond de vallei van de Walemsebeek. De structuur van op de Ferrariskaart komt nog goed overeen met de huidige structuur. Op Ferraris is de relatie kasteel- dorp en de parkstructuur duidelijk te herkennen. De Malebeek is door een relatief groot meersengebied omgeven. Deze meersen hebben een regelmatige percelering en zijn met perceelsrandbegroeiing omzoomd. De bospercelen op Ferraris waren wel groter dan de huidige maar zijn wel ongeveer op dezelfde plaats gelegen. De Hollebeek doorkruist het kasteeldomein. Op Ferraris zijn dit ook meersen. Op de kaart van Vandermaelen staat rond de Malebeek een open meersengebied getekend. De bosoppervlakte is al een stuk geslonken. Op Vandermaelen is op de Walemsebeek een watermolen getekend, die ook al op de Ferrariskaart stond. Juist ten noorden van Nokere staat een windmolen op de Vandermaelenkaart. Op de kaart van 1922 is de windmolen verdwenen en op de kaart van 1931 is ook de watermolen niet meer aangeduid. Als de kaartenreeks vanaf Ferraris tot de recentste exemplaren vergeleken wordt kan men vaststellen dat het landschapsbeeld door de eeuwen heen weinig gewijzigd is en dat het beeld van 1775 nog altijd goed te herkennen is. De hoeve met de naam ‘Oud Moregem’ is naar de oude heerlijkheid genoemd. De kern dateert van de 18e eeuw, in de jaren 1880 werd het uitgebreid tot ‘Kasteel’ met hoektoren in eclectische stijl. In de 20e eeuw werd het nog uitgebreid en gerenoveerd.

Landschapswaarden¶

Landschapselementen en opbouwende onderdelen¶