Oud Moregembossen- Spitaalsbossen¶

Omschrijving¶

De Oud Moregembossen- Spitaalsbossen liggen op grondgebied van de gemeente Wortegem- Petegem en nog voor een deeltje op West- Vlaanderen, op grondgebied van Waregem. De bossen liggen op een helling waarvan het hoogste punt bijna 60 meter bedraagt. Hier ligt de voormalige stokerij. De bospercelen bestaan uit een afwisseling van naald en loofhout. In het noordelijk stuk is een dambordvormig padenpatroon aanwezig. Vooral aan de rand van het bos komen weilanden en enkele akkers voor. Het ganse gebied is door bewoning en industrieterreinen omsloten. Het bos ligt op droge zand- tot lemige zandgronden, op een kleizandsubstraat uit het Paniseliaan. Hoe lager gelegen, hoe natter de gronden worden. Op de Ferrariskaart is het bos een stuk groter, voornamelijk naar het westen en noorden toe. Er komen verschillende wastina- arealen voor in en aan de rand van het bos. Op de kaart van Vandermaelen (1850) is het bebost areaal al een stuk geslonken en zijn de ‘veld’- stukken verdwenen. Door het bos zijn twee grote wegen aangelegd die naar Waregem leiden. Op volgende topografisch kaarten slinkt de beboste oppervlakte nog wat verder en neemt de bebouwing nog wat toe maar blijft de algemene structuur behouden. Op het einde van de 19e eeuw mocht men van de boswachter van het Oud-Moregembos, dat eigendom was van het Hospice te Oudenaarde, het vee laten grazen op de dennenbestanden ouder dan 18 jaar. Bossen en huizen rond het bos waren geliefkoosde schuilplaatsen voor zigeuners. In de tweede helft van de 16e eeuw was er in het Oud-Moregembos en het Bouvelobos een vast zigeunerkampement gedurende verschillende decennia. In 1560 zouden zich daar een tweehonderdtal zigeuners hebben opgehouden. Door de oorlogsomstandigheden in de periode 1744-1748 bleken de zigeuners opnieuw in het land te zijn. Tot de bende van Jan de Lichte, in die jaren actief, behoorde een groep zigeuners, waarvan sommige uit Nederland afkomstig waren. Ze leefden o.a. in het Oud-Moregembos en in het Bouveloobos. De zigeuneraanwezigheid tijdens het Ancien Régime, in de regio stopte rond 1753. Deze twee laatst genoemde bossen deden ook dienst als bosgeuzenschuilplaats. De bosgeuzenoptredens in Zuidoost- Vlaanderen waren minder gewelddadig dan in andere streken. In de 13e eeuw en wellicht ook voorheen sloten de bossen van Oud- Mooreghem aan bij Hemsrode en Bouvelobos. In de richting van Kruishoutem sloot het Mooreghembos aan bij de bossen van Nokere. Dit gebied maakte deel uit van het “Methelawoud”. Alleen werd in de regio Waregem- Wortegem minder koortsachtig ontgonnen. Het hier besproken woud is niet integraal overgegaan in handen van kloosterordes maar is eigendom gebleven van edelen en burgers uit de stad die zich in de 15de en 16de verrijkt hebben. Het snoeien van de bossen was tamelijk strikt gereglementeerd en volgde een negen- jarige cyclus. D.w.z. dat ieder jaar 1/9 van het bos gekapt werd. (1) In de 16e eeuw bezat het hospitaal van Kortrijk ongeveer 67 ha bos en heide in het gebied dat Spitaelsbossen genoemd wordt. De heerlijkheid Oud- Mooreghem was tijdens de Middeleeuwen 203 ha groot en bestond in hoofdzaak uit bos en heide. Het was een leen gehouden van het leenhof ‘de Steenen Man’ te Oudenaarde en eigendem van de heer van Laval. Het is aannemelijk dat de totale oppervlakte bos bij de heerlijkheid Oud- Mooreghem 205 ha bedroeg. Op het einde van het Ancien Regime (1767) waren er in Wortegem nog steeds 203 ha bos en heide. Vermoedelijk werd tussen de 16e en de 18e eeuw heel wat grond omgezet in akkerland en weiland. Net ten noordwesten van de huidige Spitaels- en Oud- Mooreghembossen strekte zich op het einde van het Ancien Regime een bos- en heidelandschap uit dat ongeveer 415 ha groot was. (1) Op de Ferrariskaart is een groot bos, minstens 384 ha groot, te zien, waarop slechts één toponiem terug te vinden is ‘Moorghem Bosch’. Alleen in het oosten en noordoosten wordt het bos door dreven of wegen doorsneden. Door het rechtlijnig karakter ervan kan vermoed worden dat het ‘Oostenrijkse’ creaties betreft. In het noordwesten doorsnijdt slechts één weg het bos. Bewoningskernen treffen we alleen in de zuid en zuidoostrand van het bos aan. Binnen het beboste gebied op Ferraris, dat veel uitgestrekter was dan nu, komen geen vijvers voor, wel zijn her en der heidevelden aanwezig. (1) De aanplant van coniferen gebeurde vermoedelijk voor het eerst op grote schaal op het einde van de vorige eeuw. Midden de 19e eeuw werd een wet uitgevaardigd waarbij eigenaars verplicht werden heidegronden, ‘vage gronden’ en ‘wastines’ te beplanten. De vraag naar mijnhout is er mede de oorzaak van dat grote delen van het boscomplex nu een coniferenbestand dragen. Tijdens de eerste helft van de 20e eeuw kenden sommige percelen nog een hakhout- en middelhoutbeheer.(1) Tijdens de twee wereldoorlogen waren er meerdere militaire kampen in het bos aanwezig (1). De Kapel O-L-Vrouw van Lourdes dateert van rond 1858. Voor de witte kapel staan twee Taxussen. “d’ Oude Stokerij” is een voormalige distilleerderij en dateert minstens uit begin de 19e eeuw. Voor 1920 werden de activiteiten stilgezet. De stokerij wordt als embleem gebruikt op Wortegemse citroenjenever en wordt sedert 1980 industrieel in Waregem vervaardigd. Later in de 19e eeuw volgt een meer open vierkant aanleg, die eind de jaren 1880 gedeeltelijk gesloopt werd. In 1950 werd met fermettestijl uitgebreid en het gebouw doet nu dienst als restaurant. Aan de hoek van de Waregemseweg met de Tjammelstraat staat een open, ronde kapel uit 1954 die ipv een veldkapel, “Bien Longtemps” genoemd, uit 1875, die waarschijnlijk een jaaranker uit 1752 verving. (1) Kinds, L. (1998). Uitgebreid bosbeheersplan van de bosgroepering Oud- Moregemwoud en de Spitaelsbossen (Wortegem- Petegem) 1998- 2017. Nokere, in eigen beheer. 107p. + 73 p. bijlage.

Landschapswaarden¶

Landschapselementen en opbouwende onderdelen¶