Domein Vordenstein

Ankerplaats ID:A10083

Omschrijving

Domein Vordenstein is gelegen in de gemeente Schoten ten noordoosten van de Antwerpse stedelijke agglomeratie. Eertijds behorende tot een uitgestrekt en ononderbroken groengebied, wordt het nu door de autosnelweg E19 Antwerpen-Breda, die de noordelijke grens uitmaakt, gescheiden van het Peerdsbos en het park van Brasschaat. Langs de zuidrand grenst Vordenstein aan de bewoning van Schoten, de oost- en westgrens worden respectievelijk gevormd door de Eksterdreef en de Peerdsbosbaan. De oorsprong van Vordenstein gaat terug tot in de 14de eeuw toen het werd gesticht door Jan van de Werve en dan ook de naam ‘Hoff van de Werve’ meekreeg. Het huidige park werd in de 18de eeuw aangelegd en kent een tweeledige structuur. De aanleg gebeurde volledig in functie van het kasteel met imposante dreven en een afwisseling van hoge en lage vegetaties. Het ene deel van het domein betreft een bosgedeelte in Franse barokstijl en naar een voorbeeld van het Trianon te Versailles. Het wordt gedomineerd door een geometrisch drevenpatroon, waarbij de oriëntatie werd gebaseerd op 1 lange indrukwekkende dreef, de ‘Twaalfurendreef’ die volgens een noord-zuidas loopt en zo een denkbeeldige verbinding maakt tussen de kerk van Brasschaat en de kerk van Schoten. Het doel van de aanleg was dat om 12 uur ‘s middags de schaduw van de ene stam net op de andere stam zou vallen. Het andere deel van het domein is een landschapspark naar Engels voorbeeld met een afwisseling van uitgestrekte graslanden, indrukwekkende boomgroepen en een vijver. Hier vindt men tevens een oranjerie met ommuurde tuin met een groentetuin, een insectenheuvel, een rozentuin, een bijentuin, een vijvertuin met een gevarieerde verzameling water- en moerasplanten, een ‘vier-seizoenentuin’ e.a. Van het oorspronkelijke kasteel, daterend uit 1540, met torens en een ophaalbrug is niets overgebleven. Het 2de ‘Kasteel Vordenstein’ dat werd opgetrokken rond 1830 betrof eigenlijk een luxueus landhuis en werd in 1946 gesloopt en vervangen door een moderne villa. De oranjerie uit het begin van de 19de eeuw, gelegen in de Engelse tuin langsheen de muur rond de oranjerietuin en met bijhorend hoveniershuis, is wel gespaard gebleven. Het betreft een statig gebouw met hoge vensters om zoveel mogelijk licht binnen te laten. Een gedeelte van deze oranjerie werd reeds omgebouwd tot woonhuis. De kapel van Horst, die teruggaat tot 1435, was tot aan de Franse Revolutie een bekende bedevaartsplaats, waar elk jaar een drukbezochte processie werd gehouden. De weloverdachte aanleg van het park, met brede dreven in geometrische vorm en de afwisseling van lage delen, zoals graslanden en waterpartijen, met hoge delen, gevormd door boomgroepen of solitaire bomen, resulteert in indrukwekkende vergezichten. Daarnaast omvat het domein een aantal verstrooiende, visueel aantrekkelijke en vaak rustgevende elementen zoals de ‘heksengang’ (een indrukwekkende gang van rododendronstruiken), een voormalig jachtpaviljoentje en de verschillende tuinen. Het bomenbestand van domein Vordenstein is door de aanwezigheid van verschillende zeer oude solitaire exemplaren, alsook enkele merkwaardige exotische soorten zeer waardevol. De oude bomen en het staand en liggend dood hout in het eerder natuurlijke bosgedeelte, bieden bovendien ideale mogelijkheden voor roofvogels, reeën, insecten en vleermuizen.

Landschapswaarden

Wetenschappelijke waarde

Domein vordenstein omvat een zeer waardevol bomenbestand door de aanwezigheid van verschillende zeer oude solitaire exemplaren, alsook enkele merkwaardige exotische soorten. De oude bomen en het staand en liggend dood hout in het eerder natuurlijke bosgedeelte, bieden ideale mogelijkheden voor insecten en vleermuizen. Tevens voorziet het domein in broedmogelijkheden voor tal van roofvogels en huist er een nog behoorlijk reeënbestand.

Historische waarde

De oorsprong van domein Vordenstein gaat terug tot in de 14de eeuw toen het werd gesticht door Jan van de Werve en dan ook de naam ‘Hoff van de Werve’ meekreeg. Het park werd in zijn huidige vorm in de 18de eeuw aangelegd naar een voorbeeld van Trianon en heeft een dubbele structuur met enerzijds een gedeelte in Franse barokstijl en anderzijds een gedeelte in Engelse landschapsstijl. Het oorspronkelijke kasteel is verdwenen, maar de oranjerie van het begin van de 19de eeuw met tuin en hovenierswoning bleef wel bewaard. Eveneens vermeldenswaardig is de kapel van Horst uit 1435, die tot aan de Franse Revolutie een bekende bedevaartsplaats was.

Esthetische waarde

De weloverdachte aanleg van het park met brede dreven in geometrische vorm en de afwisseling van lage delen, zoals graslanden en waterpartijen, met hoge delen, gevormd door boomgroepen of solitaire bomen, resulteert in indrukwekkende vergezichten. Verder omvat het domein een aantal verstrooiende, visueel aantrekkelijke en vaak rustgevende elementen zoals de ‘heksengang’ (een indrukwekkende gang van rhododendronstruiken), de rozentuin, een paviljoentje, een vijver, e.a.

Sociaal-culturele waarde

Dankzij de rijke fauna en flora en de aanwezigheid van een natuurlijk beheerd gedeelte naast de verschillende tuinen (rozentuin, oranjerietuin, bijentuin, vijvertuin, e.d.) met exotische soorten, leent dit park zich uitstekend voor natuureducatie. Hiervan wordt dan ook intensief gebruik gemaakt. De kapel van Horst, die teruggaat tot 1435, was tot aan de Franse Revolutie een bekende bedevaartsplaats, waar elk jaar een drukbezochte processie werd gehouden.

Ruimtelijk-structurerende waarde

Het park van het domein Vordenstein werd eertijds volledig aangelegd in functie van het kasteel met imposante dreven en een afwisseling van hoge en lage vegetaties. Een deel van het domein wordt gedomineerd door een geometrische drevenstructuur, waarbij de oriëntatie werd gebaseerd op 1 lange indrukwekkende dreef, de ‘Twaalfurendreef’ die volgens een noord-zuidas loopt en zo een denkbeeldige verbinding maakt tussen de kerk van Brasschaat en de kerk van Schoten. Het andere deel betreft een landschapspark met een afwisseling van uitgestrekte graslanden, indrukwekkende boomgroepen en een vijver.

Landschapselementen en opbouwende onderdelen

Geomorfologie/hydrografie

Microreliëf:
  • microreliëf
Hydrografische Elementen:
  • beek

Kopstraatbeek

Elementen van bouwkundig erfgoed, nederzettingen en archeologie

Koeren en hovingen:
  • tuin
  • park
Kastelen, landgoederen en aanhorigheden:
  • orangerie
  • hovenierswoning
  • boswachterswoning
  • muur
  • kasteelgracht
Landbouwkundig erfgoed:
  • stal
  • wagenhuis
Kerkelijk erfgoed:
  • kapel

Elementen van transport en infrastructuur

Waterbouwkundige infrastructuur:
  • grachtenstelsel

Elementen en patronen van landgebruik

Puntvormige elementen:
  • bomengroep
  • solitaire boom
Lijnvormige elementen:
  • dreef
  • hagen
Kunstmatige waters:
  • vijver
Bos:
  • naald
  • loof
  • hooghout

Opmerkingen en knelpunten

Om de waarden van domein Vordenstein in de toekomst te behouden, is het noodzakelijk dat de (overwegend zachte) recreatie en bijhorende infrastructuur in goede banen wordt geleid en niet verder in intensiteit toeneemt.