Bellevuebos en kastelen van Gors-Opleeuw¶

Omschrijving¶

Gors-Opleeuw ligt op het overgangsgebied tussen Droog- en Vochtig-Haspengouw, door riviererosie plaatselijk sterk versneden. Geografisch bevindt het landschap zich op het talud tussen Laag- en Midden-België. De steilrand valt hier samen met de grens tussen Droog- en Vochtig Haspengouw en met de overgang van de Zand- naar de Leemstreek. Deze natuurlijke steilrand is een belangrijke landschapsvormende factor. Dergelijke overgangsgebieden worden gekenmerkt door een eigen dynamiek en zijn bijgevolg in geografisch opzicht uitermate belangrijk. De niveauvariaties zijn vrij uitgesproken. De topografie schommelt er van noord naar zuid tussen 105 en 58 m. De asymmetrisch ingesneden Molenbeek of Mombeek breekt hier door de steilrand en vormt de oostgrens van de gemeente. Gorsleeuw en Opleeuw waren oorspronkelijk twee afzonderlijke gemeenten, in 1976 samengevoegd tot Gors-Opleeuw. Die dubbele identiteit is tot heden gaaf bewaard gebleven. Het nederzettingspatroon van het zuidoostelijk gelegen Gorsleeuw is dat van een Droog-Haspengouws hoopdorp op de zwakkere helling van de vallei van de Mombeek. Het noordwestelijk gelegen Opleeuw vertoont de lineaire bebouwing van een typisch Vochtig-Haspengouws straatdorp, zonder echte kern, op het interfluvium tussen Mombeek en Winterbeek. Gorsleeuw is een landbouwdorp met nadruk op de fruitteelt. Rondom de historische nederzettingen - en ook op de steilere hellingen - liggen weilanden met boomgaarden, afgewisseld met akkers en vochtige valleibeemden, deels met historisch stabiele percelering. Ten zuiden van Gorsleeuw primeert het open akkerlandschap, in het noorden meer gesloten zichten. Het Bellevuebos is één van de grote bosrijke gebieden van Zuid-Limburg (128 ha). Het strekt zich als hellingbos uit op de steilere oosthelling van de vallei van de Winterbeek, die een hoogteverschil van ongeveer 30 m overbrugt. Het is een langgerekt, zuid-noord georiënteerd boscomplex van loofhout, met vrij veel oude populierenbestanden en op de vochtigste plaatsen elzenbroeken. Het grootste gedeelte ervan behoort tot de Kortessemse deelgemeente Guigoven. Enkel de zuidelijke uitloper ligt in Gors-Opleeuw. Sinds 1999 is ongeveer de helft van het Bellevuebos opengesteld voor het publiek. Het is bereikbaar via de Tongersesteenweg en de Wouddalstraat in Guigoven. De hele omgeving is trouwens erg attractief voor zachte recreatie. Verschillende fiets- en wandelroutes zijn er dan ook uitgestippeld. De buurt van het zuidoostelijke Opleeuwkruis (hoek Opleeuwstraat en Heuvelstraat) biedt niet alleen een interessant uitkijkpunt op het landschap van Gors-Opleeuw maar ook op de wijdere omgeving, tot zelfs de Kempense en Luikse steenkoolbekkens toe. De bijnaam kastelendorp dankt Gors-Opleeuw aan de aanwezigheid van maar liefst vier kastelen. Het kasteel van Gorsleeuw met voormalige kasteelhoeve, park en aanhorigheden, de Sint-Martinuskerk, het ommuurde kerkhof, het dorpspleintje met lindebomen en de waterpomp, de pastorie, de vroegere school en de oude boerderijen vormen een markant dorpsgezicht. Het huidig kasteel rust op de grondvesten van een 17de-eeuws renaissancistisch waterslot, maar verwierf in 1820 een classicistisch uitzicht. Het ligt in een ommuurd domein dat een park in landschapsstijl, vijver, weilanden en een indrukwekkende, gesloten vierkanthoeve omsluit. Behalve een bijenhal en een romantische torenruïne bevindt zich in het kasteelpark ook een ijskelder. Een gedeelte van het domein langs de Hoogstraat werd verkaveld voor private woningbouw. Aan de overzijde van de straat ligt de voormalige manége van het kasteel, verder nog een bij het hoevecomplex horend monumentaal bakhuis uit begin 19de eeuw. Het impact van het kasteel, centraal gelegen in het dorp, maakt van Gorsleeuw een typisch kasteeldorp. Het kasteel van Opleeuw is excentrisch gelegen t.o.v. het dorp, in het brongebied van een klein zijdal van de Mombeek. Ten westen van het huidige kasteel, een gebouw in neorococo-stijl (1874), staan de twee parallelle dienstgebouwen, die resten van het vroegere neerhof, en een boswachtershuis. Het Engelse park met vijver omvat nog slechts een klein gedeelte van de oospronkelijke oppervlakte, de omgeving wordt nu ingenomen door boomgaarden en weilanden. Stroomafwaarts vertoont het dal de contouren van een drooggelegde vijver, beplant met populieren. Het landschap van noordelijk Gors-Opleeuw telt nog andere blikvangers. Het kasteel Bellevue - met ommuurde tuin - is een alleenstaand herenhuis in classicistische stijl, aan de oostrand van het Bellevuebos gebouwd als jachthuis. Ook het zogenaamde kasteel Haagsmeer is een voormalig jachtpaviljoen, gelegen in een Engels park met enkele merkwaardige bomen, en vormt één geheel met de kasteelhoeve Haagsmeer. Net zoals de Oude Winning is het een witgekalkte, gesloten hoeve uit de 18de eeuw met latere verbouwingen.

Landschapswaarden¶

Landschapselementen en opbouwende onderdelen¶