Vidaigneberg - Rodeberg met Hellegatbos - Douvevallei¶

Omschrijving¶

Deze ankerplaats wordt in het westen begrensd door de Frans-Belgische grens en loopt van de Douvevallei nabij Dranouter over de heuvels van Rode-, Bane- en Vidaigneberg naar Westouter en stopt aan de weg van Franse grens naar Reningelst. Deze ankerplaats bevat een deel van de Westvlaamse heuvelrij die de grens vormt tussen het bekken van Schelde en Leie en het bekken van de Ijzer. Deze heuvelrij vormt tevens de bodemkundige grens tussen het zandleemgebied in het noorden en het leemgebied in het zuiden. De heuveltoppen zijn onderling verbonden door lagere heuvelkammen die men “zadels” noemt. Op de toppen van de Rode-, Bane- en Vidaigneberg dagzomen zgn. Diestiaanzand- en ijzerzandsteenbanken. Deze zandsteenbanken zijn veel resistenter voor (fluviatiele) erosie en hebben er waarschijnlijk toe bijgedragen dat de heuvelrij zich kon handhaven. De heuvels zelf kennen een afwisseling van kleiige en zandige geologische formaties. Waar een zandige formatie rust op een kleiige of op één met zandsteenbanken ontstaat een watertafel. Waar de Kwartaire mantel zeer dun of afwezig is langs de grenslijn tussen beide dagzomende formaties, ontstaat een bron. Op deze bergen onderscheidt men een drietal etages waar een zandige rust op een kleiige nl. de formatie van Diest op de formatie van Maldegem (Bartoonklei) rond een hoogte van ongeveer 120m, binnen de formatie van Lede rond 90 à 100m en één binnen de formatie van Gent rond een hoogteligging van ongeveer 60 à 70 m. De textuurverandering in de ondergrond is visueel waarneembaar aan kleine taluds dwars op de helling die de bovenkant van een kleiige formatie of een zandsteenbank accentueert. Door de lokale kleiige ondergrond heeft men in het gebied ook stuwwatergronden en kleine vijvertjes en poelen. In het noorden rond de vallei van de Paddebeek liggen de formaties van Kortrijk en/of Tielt dicht tegen de oppervlakte. De talrijke bronnen langs de flanken geven het ontstaan aan beken die door terugschrijdende erosie amfitheatervormige dalhoofden doen onstaan rondom de heuvels. De ingesneden dalen met steile wanden in de bovenlopen zorgen voor een versnijding van de hellingsflanken in talrijke secundaire waterscheidingskammen. De valleiranden vallen dikwijls goed op door taluds of door houtkanten. Meer stroomafwaarts hebben de valleien een asymmetrische vorm waarbij de ene helling steiler is dan de andere. De vallei van de Douvebeek vormt een brede depressie tussen de heuvelkam van de Westvlaamse heuvelrij en de interfluviale kam tussen Douve- en Leiebekken. De beek ontspringt op de zuidelijke helling van de Vidaigneberg en heeft talrijke grote zijbeken aan de linkeroever (uit noorden) en kleinere aan de rechteroever. De loop van de zijbeken van de Douve wordt soms geaccentueerd door begeleidende bomen en struiken; lokaal hebben ze nog een zeer natuurlijk en kronkelend verloop met soms steilranden aan de grens van de vallei. In de valleien liggen verspreid kleine, geïsoleerde bosjes. Door de begeleidende bomen en struiken langs de Douvebeek stroomopwaarts van kasteel Behaeghel wordt de staatkundige grens tussen België en Frankrijk visueel geaccentueerd. De beken op de noordelijke helling (Sulferberg-, Hellegat-, Branders- en Franse beek) hebben ook sterk ingesneden dalhoofden, begeleidende bomenrijen langs de loop en in de valleien verspreid enkele kleine bosperceeltjes. De dalhoofden zijn doorgaans dieper ingesneden en hebben meer taluds langs de valleiranden in de bovenloop. De Douvebeek stroomafwaarts van kasteel Behaeghel is na WOI gecalibreerd, verbreed en rechtgetrokken, maar volgt nog grosso modo de loop uit de 17e-18e eeuw. Aansluitend bij de beek ligt veelal weiland met weinig perceelsrandbegroeiing. Daarbuiten is het een mozaïek van akkerland en huisweiden (aansluitend bij de hoeves). Sommige percelen hebben nog een vrij gave perceelsrandbegroeiing van knotbomen en struiken. Dit gebied wordt gekenmerkt door een grote variatie aan knotboomsoorten. De grote regelmatige blokvormige percelen bij de Douvebeek stroomafwaarts kasteel Behaege contrasteren sterk met de kleine en onregelmatige percelen langs hellingen van de heuvelrij. De weinige hoeves liggen zeer verspreid in het gebied buiten de eigenlijke valleien. De kerk van Dranouter vormt een oriënteringspunt dankzij haar hoge ligging op het interfluvium tussen bovenloop van Douvebeek en de Lindebeek. Deze gotische hallekerk is na WOI heropgebouwd volgens het oorspronkelijke uitzicht waarbij de oorspronkelijke ijzerzandstenen gebruikt werden voor de onderste bouwlagen. Rondom ligt een kerkhof met o.a. Britse slachtoffers van WOI. Kasteel Behaeghel of het Douvekasteel ligt aan de Frans-Belgische grens langs de Douvebeek. Het dateert van de na-oorlogse periode en is gebouwd in eclectische stijl met enkele kenmerken van de neo-Vlaams-renaissance. Het omringende park heeft stijlkenmerken van de engelse landschapsstijl en heeft parallel aan de landsgrens een vijver. Naast het kasteel resten nog een conciërge- en hovenierswoing, het koetshuis en een stal. Ten zuidwesten van de dorpskern van Loker ligt de Galooimotte vlakbij het “Locrehof”. De omwalde motte werd in bepaalde middeleeuwse geschriften vermeld als versterking van de nederzetting en heeft een woelige geschiedenis gekend. Ze had waarschijnlijk ook een belangrijke statussymbolische functie. Tijdens WOI vormde ze een artilleriepost van de Duitsers waardoor de bijhorende hoeve volledig vernield werd; de huidige hoeve is niet heropgebouwd volgens de oorspronkelijke hoeve en staat ook niet meer op de oorspronkelijke plaats. De motte zelf is momenteel bebost. De heuveltoppen van Rode-, Bane- en Vidaigneberg zijn bebost met loof- en naaldbomen en hebben veelal een grote florale rijkdom aan de bosrand zelf. In het begin van de 19e eeuw was de top van de Rodeberg nog bedekt met heidvegetatie, maar werd later met naaldhout beplant. Ter hoogte van de bronnen komt specifieke bronvegetatie voor. Het Hellegatbos heeft een zeer grote florale soortenrijkdom door de natte bodemcondities en de ligging rond de bron. Op de hoogste toppen komen ook planten voor die de ijzerhoudende zandsteen goed verdragen. De bospercelen hebben slechts een kleine oppervlakte. De bossen op deze heuvels hebben sterk geleden onder WOI omdat ze gekapt werden of vernield werden door bominslagen. Men meent echter dat sommige hakhoutstobben deze kaalslag en vernietiging overleefd hebben en dat er bomen aanwezig zijn die ouder zijn dan 80 jaar. Op de kabinetskaarten van graaf de Ferraris (1776) was een groter gedeelte van de heuveltoppen bebost. Langs de kamlijn van deze heuvelrij loopt een brede baan van Dikkebusvijver over Klijte en Loker richting Kassel. Langs deze weg staat heel wat bebouwing die het zicht op de flanken van de heuvels verhindert en die afbreuk doet aan de esthetische waarde van deze beboste heuveltoppen. Rond de Vidaigneberg behelst een groot deel van deze bebouwing handelszaken die vlakbij de grens gelegen zijn. Het wegenpatroon volgt grosso modo het reliëf en de hydrografie waarbij de kleinere wegen loodrecht staan op de weg op de kamlijn en zij volgen vaak een secundaire kamlijn tussen twee beken. Zij hebben vaak taluds, houtkanten en waardevolle bermen aan beide zijden of vormen echte holle wegen langs de hellingsflanken. Langs de wegen en vooral aan kruispunten treft men kapelletjes en kruisen aan (soms van slachtoffers uit WOI). De beken die ontspringen aan de noordelijke helling van de heuvelrij monden allen uit in de Franse beek die min of meer parallel aan de oriëntatie van de heuvelrug loopt. Deze beek heeft begeleidende bomen en struiken die de loop van de beek accentueren. Aansluitend op de beek liggen veelal weilanden met resten van knotbomen en struiken. De kerk van Westouter is omgeven door een kerkhof met o.a. Britse oorlogsslachtoffers uit WOI; ze ligt net buiten de eigenlijke vallei bij de steilrand. De kasseiweg rond deze kerk (Lokerstraat) met omringend kerkhof draagt bij aan de esthetische waarde van deze dorpskerk. Ten noorden van Westouter langs de noord-zuidverlopende weg van Westouter richting Poperinge ligt nog een aaneengesloten lint van weilanden met vijvers en poelen die veroorzaakt worden door de kleiige ondergrond (formaties van Tielt en Kortrijk). De westelijke grens van deze weilanden komt immers overeen met de overgang van de formatie van Gent naar de kleiige formaties. De rest van het gebied ten noorden van Westouter ligt grotendeels onder akkerland, zelfs in de vallei van de Pandoenebeek. Perceelsrandbegroeiing is hier niet meer aanwezig en zelfs de Pandoenebeek kent geen begeleidende bomen of struiken. Nabij de Vidaigneberg staat de Lijstermolen die oorspronkelijk (tot 1957) in Beernem stond maar verhuisd werd uit toeristische overwegingen. Het is een standaardmolen op 4 bakstenen teerlingen die nog steeds actief kan malen. Vlakbij de Rodeberg is een kunstmatige grot gewijd aan OLV van Lourdes wat een populaire bedevaartsplaats vormt. Het bouwkundig erfgoed in de streek heeft grotendeels dezelfde stijl omdat deze streek na WOI volledig verwoest was. Men spreekt van zgn. wederopbouwarchitectuur. In de omgeving vindt men talrijke herdenkingstekens, monumenten en militaire begraafplaatsen die herinneren aan het strategisch belang van deze heuvelachtige streek tijdens WOI. De talrijke archeologische vondsten op de Rodeberg wijzen op het strategisch belang en de lange bewoningsgeschiedenis van deze heuvel.

Landschapswaarden¶

Landschapselementen en opbouwende onderdelen¶