| Ankerplaats ID: | A70030 |
|---|
Landschap
Ten zuiden van Sint-Truiden ligt de Cicindria(beek) ingesneden in het Haspengouws leemplateau met zijn open-field landschap van vruchtbare akkers. De asymmetrische valleihellingen zijn doorsneden door holle wegen. De oorspronkelijke kerndorpen en traditioneel gesloten hoeven, omgeven door weiden en boomgaarden, liggen voornamelijk in de beekvallei. Recente bebouwing situeert zich grotendeels langs de verbindingswegen, zoals hier de Naamsesteenweg. Ten oosten wordt het beoogde landschap begrensd door het militair domein van Brustem, zodat het in feite geïsoleerd ligt tussen beide landschapsstorende elementen. Kerkom is een landbouwdorp met gave kern ten oosten van de Naamsesteenweg. De vierkanthoeven zijn gegroepeerd rondom de centraal, op een heuvel gelegen kerksite met ommuurd kerkhof en oude grafkruisen, ten zuiden van het kasteel. De Sint-Martinuskerk brandde in 1975 grotendeels af. De pastorie bezit een historisch interessante, 19de eeuwse pastorietuin, ommuurde voor- en omhaagde achtertuin. De dorpsmolen, aanhorigheid van het kasteel, ligt ten zuiden op de Cicindria, plaatselijk ook de Molenbeek. Watermolen en hoeve vormen een U-vormig complex rondom een gekasseide binnenplaats, ten noorden afgesloten door een muur met aanleunende dienstgebouwen en centraal hek. Een nieuwe woonwijk ligt thans ten oosten van de dorpskern, bij de Bosberg. De beboste hoogte biedt zicht op het kasteeldomein, dat ten noorden bij het dorp aansluit in een haakse bocht van de Cicindria. Het kasteel van Kerkom wordt ook wel Alstergoed of in de volksmond Rood kasteel genoemd. Ten westen wordt het begrensd door de landerijen van een tweede, zogenaamd Wit kasteel. Het huidige kasteel van Kerkom werd einde 19de eeuw in eclectische stijl gebouwd ten noordwesten van een ouder gebouw uit 1760. Daarvan bleef slechts één vleugel met hoektoren als dienstgebouw bewaard. Rond beide gebouwen, gescheiden door een terrastuin met twee paviljoenen, werd een ruim en riant landschapspark aangelegd, voorzien van een grote vijver met eilandje. Een hoofdtoegang met inrijpoort en oprijlaan leidde naar het kasteel, een secundaire toegang naar de erekoer van het oude hof. Rond 1990 werd het goed verkocht en werden op de oude kasteelsite een stoeterij en manège gebouwd. De boomgaarden ten noordwesten werden vervangen door een renbaan. De oorspronkelijke hagen en dichte begroeiing langs de begrenzende straten werd gedubbeld met of vervangen door een draadafsluiting. Het uitgestrekt park met licht glooiende grasvelden, weilanden, solitairen, bomengordel en bomengroepen sluit ten noorden en ten oosten aan bij de bossen en struwelen op de rand van de Keelberg. Vanaf het kasteel lopen zichtassen langs de bossen naar het noordoosten in de richting van Aalst en naar het noordwesten in de richting van Straten. Het Wit kasteel met kasteelhoeve en aanhorigheden is een oud landgoed van ongeveer 40 ha. De gebouwen werden oorspronkelijk opgetrokken in 17de eeuwse Maasstijl, later gewijzigd in classicistische stijl. Kasteel en hoeve vormen nu een U-vormig complex, grotendeels in witgekalkte baksteenbouw. Het gekasseide ereplein, afgezoomd door een monumentaal toegangshek., is door een brede beukendreef met de Naamsesteenweg verbonden. Een tweede, korte en nu afgeschafte oprit in kassei loopt door een laagstamboomgaard naar het poortgebouw in de zuidvleugel. Ten zuidoosten van het kasteel ligt een landschappelijk park met een uitgestrekte waterpartij, duidelijk ontstaan uit een ouder grachtensysteem. Een sierlijke boogbrug overspant de zuidelijke arm van de vijver. De omgeving is landelijk, met akkers, boomgaarden en meidoornhaag langs de straat. Opmerkelijk vanaf de straat is het gevarieerd en imposant volumespel van de gebouwen tegen de beboomde achtergrond van landschap. Noordelijker langs de Cicindria, tussen Kerkom en Bevingen, is Straten een zeer oud gehucht zonder eigenlijke kern. De bebouwing is gekrompen tot enkele hoeven, o.a. de 16de eeuwse hoeve Engelbos. Zij vormen belangrijke elementen in een nog vrij gave en landelijke omgeving. met akkers, weiden, boomgaarden, hagen en holle wegen. Het perceleringspatroon is er historisch stabiel.
Het landgebruik is traditioneel Droog-Haspengouws: kernen en hoeven in de beekvallei, doorsneden door holle wegen, met errond boomgaarden, weiden, enkele bosjes en open akkerland. Kerkom is een landbouwdorp met een kern van vierkanthoeven vlakbij kerksite en pastorie, dorpsmolen en kasteel. Het kasteel van Kerkom, met ruim landschapspark, werd einde 19de eeuw in eclectische stijl gebouwd ten noordwesten van een ouder, classicistisch gebouw. Het Wit kasteel met aanhorigheden is een oud landgoed, oorspronkelijk opgetrokken in 17de eeuwse Maasstijl, later gewijzigd in classicistische stijl. Straten is een zeer oud gehucht van enkele hoeven, o.a. de 16de eeuwse hoeve Engelbos, gelegen in de landelijke omgeving tussen Kerkom en Bevingen met een historisch stabiel perceleringspatroon.
De dorpskern van Kerkom, het kasteeldomein, het landgoed rond het Wit kasteel, de verspreide hoeven van het gehucht Straten zijn belangrijke elementen in de gave, landelijke omgeving van boomgaarden, weiden en open akkers, aaneengeregen door holle wegen. Het riante kasteelpark van Kerkom, met noordoostelijke en -westelijke zichtassen, wordt bekroond door de aansluitende, beboste heuveltoppen. De Bosberg biedt zicht op kasteeldomein en omgeving. Opmerkelijk is ook vanaf de straat het gevarieerd en imposant volumespel van het Wit kasteel tegen de beboomde achtergrond van landschap.
De vallei van de Cicindria, ingesneden in het Haspengouw leemplateau, was bepalend voor de traditionele landschapsopbouw.
Cicindria of Molenbeek
kasteel en pastorie van Kerkom, Wit kasteel
kerndorp Kerkom, gehucht Straten
kasteel van Kerkom (Alstergoed of Rood kasteel), W
o.a. hoeve Wit kasteel, Engelbos
Sint-Martinuskerk, deels afgebrand in 1975
Klein historisch erfgoed:
hekwerk aan toegangen
restanten van oude wegen en padenpatroon in kasteelpark Kerkom
historisch stabiel rond Cicindria tussen Bevingen en Kerkom
grasland onder boomgaarden, traditioneel open akkerbouwlandschap
bossen op de rand van Keelberg en Bosberg
Het landschap ligt ingesloten tussen de Naamsesteenweg en het militair domein van Brustem als verstorende elementen. Rond de dorpskern van Kerkom vindt woonuitbreiding plaats. Op het kasteeldomein werden een stoeterij en manège gebouwd en boomgaarden vervangen door een renbaan. Hagen en begroeiing langs de straten werden gedubbeld met of vervangen door draadafsluiting. Laagstamboomgaarden nemen een deel van het landbouwareaal in. De recente bebouwing levert geen bijdrage tot de landschapswaarden.