Kasteel Nieuwburg en Breidels

Ankerplaats ID:A30061

Omschrijving

Deze ankerplaats ligt in de gemeente Oostkamp, ten westen van de Kortrijkse steenweg tussen Waardamme en Oostkamp. Deze weg volgt min of meer de interfluviale kamlijn tussen de Rivier- en Hertsberghebeek, én de Marsbeek. Ten westen van kasteeldomeinen Breidels en Nieuwburg stroomt een kleine zijbeek van de Marsbeek. Het kasteeldomein van Breidels en omgeving is nog grotendeels bebost in tegenstelling met de omgeving van Nieuwburg waar de meeste percelen als weiland in gebruik zijn. De percelering en het drevenpatroon hangen vast aan de kasteeldomeinen. De dreven accentueren het blokvormige perceelspatroon. Het kasteel Nieuwburg bevat enkele middeleeuwse delen die de verwoesting en de brand van 1582 overleefd hebben. De oudste vermelding van het domein dateert van 1300 onder de naam “Weitshof”. Het huidige kasteel bestaat uit een vierkantige donjon (met kleine torentjes) die tegen het rechthoekig woonhuis aanleunt. Over de gracht ligt een brug uit de 19e eeuw die vroeger de ingang van het kasteel vormde. Momenteel ligt de ingang aan de achterkant of de oostelijke zijde van het kasteel. Er bestaan vermoedens dat het middeleeuwse kasteel door de Genuese familie Adornes gebouwd is. In 1795 kwam het in handen van de familie Peers de Nieuwburgh, vanwaar de huidige benaming. Vóór het kasteel ligt een groot gaaf landgoed bestaande uit een hoeve, stallingen, een wagenhuis, én een boomgaard. Volgens de middeleeuwse meldingen was van in het begin een boerderij aanwezig bij het kasteel. Er is ook een ijskelder aanwezig in het domein. Het kasteel en landgoed zijn omringd door een walgracht die op sommige plaatsen sterk verland is. Het omringende park met vijver is in Engelse landschapsstijl aangelegd met een zeer open karakter en herbergt enkele zeldzame boomsoorten en speciale variëteiten. De gebouwen in de omgeving van kasteel Nieuwburg hebben allen een zelfde donker rode kleur (zgn. “stierenbloed”) en vormen op die manier een geheel. Ze omvatten kleine en grotere boerderijen, én kleine woningen. De weilanden en akkerlanden in de omgeving hebben nog een vrij gave knot/bomenrijen langs hun perceelsgrenzen. Het kasteel Breidels werd gebouwd op het domein van kasteel Nieuwburg rond 1840. Het huidige kasteel werd gebouwd tijdens het interbellum in Lodewijk XV stijl (zeer symmetrisch) op een kunstmatige heuvel, nadat het vroegere afgebrand was in WOI. Vlakbij het kasteel liggen enkele geometrische bloem- en grasperkjes typisch voor de Franse parkaanleg. Het open weiland en de waterpartijen ten oosten ervan zorgen voor een vista aan de voorkant van het kasteel. Verder van het kasteel herkent men enkele kenmerken van de Engelse landschapsstijl in de parkaanleg: zoals kronkelende lijnen van bosgrens, een eilandje van bomen in een grasperk, … Een dreef met aan weerszijden een dubbele bomenrij vormt de toegang tot het kasteel. Het park heeft enkele zeldzame coniferensoorten. De omgeving van dit kasteel is nog grotendeels bebost met naald- en loofhout met middel- en hakhoutbestanden. Tussen de beide kasteeldomeinen liggen enkele landbouwbedrijven die door hun gaaf karakter en afwezigheid van storende nieuwbouw passen binnen het landelijke karakter. In de ankerplaats is er een graduele verandering van openheid: rond het kasteeldomein Nieuwburg heeft men een half open landschap dat doorsneden wordt door dreven en enkele knot/bomenrijen, naar Breidels kasteel wordt het aandeel bos toe en hebben we een vrij gesloten landschap. De Kortrijkse steenweg vormt visueel een sterke grens door de ligging op de kamlijn en door de, weliswaar onderbroken, dreef.

Landschapswaarden

Wetenschappelijke waarde

De zeldzame florasoorten en de speciale variëteiten die in de kasteelparken voorkomen, hebben een belangrijke wetenschappelijke waarde.

Historische waarde

De gave kastelen met het aansluitend bouwkundig erfgoed (als landhuis, poort, brug,….) vormen onderdeel van de 18e-19e eeuwse kastelengordel ten zuiden van Brugge. De kastelen staan dankzij de parken met een stylistische aanleg in een passende historische omgeving en vormen één geheel. De middeleeuwse oorsprong van het kasteel Nieuwburg, de restanten ervan en de vermoedelijk Genuese bouwheren dragen bij aan zijn historische waarde. Ook het uitgesproken drevenpatroon getuigt van de 18e-19e eeuwse aanleg.

Esthetische waarde

De kastelen en afhankelijke gebouwen krijgen een esthetische meerwaarde door hun gaafheid en door het omliggende park in bepaalde stijl en met waterpartijen. De gebouwen in de omgeving van Nieuwburg vormen een geheel met het kasteel door hun uniforme en opvallende kleur en benadrukken de relatie ermee. De dreven zorgen voor visueel-ruimtelijke compartimentering en voor de samenhang, verbinding tussen beide kasteeldomeinen.

Ruimtelijk-structurerende waarde

De kamlijn vormt de basis voor de Kortrijkse steenweg die de strcutuur geeft aan de percelering en wegenpatroon. Door de parkaanleg worden vista’s gecreëerd naar opvallende elementen.

Landschapselementen en opbouwende onderdelen

Geomorfologie/hydrografie

Macroreliëf: interfluviale kam

Hydrografische Elementen:
  • beek

zijbeek Marsbeek

Elementen van bouwkundig erfgoed, nederzettingen en archeologie

Koeren en hovingen:
  • park

Engelse landschapsstijl

Kastelen, landgoederen en aanhorigheden:
  • kasteel
  • landgoed
  • ijskelder
  • kasteelgracht

kast. Nieuwburg en Breidels

Bouwkundig erfgoed:
  • (heren)woning
  • huis

de gebouwen nabij kasteeldomein Nieuwburg door hun uniform kleur

Landbouwkundig erfgoed:
  • hoeve
  • stal
  • wagenhuis

landgoed bij kast. Nieuwburg en omliggende hoeves

Elementen en patronen van landgebruik

Puntvormige elementen:
  • bomengroep

in de parken

Lijnvormige elementen:
  • dreef
  • bomenrij
  • knotbomenrij

gave knot/bomenrijen bij Nieuwburg

Kunstmatige waters:
  • vijver

bij kastelen

Topografie:
  • blokvormig

geaccentueerd door dreven

Typische landbouwteelten:
  • hoogstam

bij kast Nieuwburg

Bos:
  • naald
  • loof
  • hakhout
  • middelhout

Opmerkingen en knelpunten

Ten zuiden van het kasteeldomein Breidels ligt een residentiële wijk in bos. Het bebost karakter moet bewaard blijven om de storende invloed van de gebouwen te bufferen en om de eenheid met de omgeving van het kasteel te behouden. De oprukkende bebouwing vanuit Oostkamp en de lintbebouwing langs de Kortrijkse steenweg bedreigen het half open karakter van het landschap en doen afbreuk aan de lage bebouwingsdichtheid in het gebied.