| Ankerplaats ID: | A10084 |
|---|
De ankerplaats ‘Het Peerdsbos’ is gelegen in de Antwerpse Kempen op grondgebied van de gemeenten Schoten en Brasschaat, aan beide kanten van de Laarsebeek. De begrenzing wordt gevormd door de Miksebaan in het noorden, de Elshoutbaan en de bewoning langs de Hertendreef in het oosten, de autostrade E19 Antwerpen-Breda in het zuiden en Bredabaan en Hemelakkers in het westen en noordwesten. Het Peerdsbos werd voor het eerst vermeld in 1434 en maakte toen deel uit van het veel grotere domein ‘Bremdonk’. Bij Ferraris betreft de ankerplaats een complex van bos, weiland, akker en heide. De structuur van het huidige bosgebied ten oosten van de Laarse Beek is reeds op deze historische kaart herkenbaar, net als het Domein ter List. De westelijke kant van de Laarse Beek betrof op dat moment weilanden, akkers, heide en enkele bosaanplanten rondom de toenmalige Bremdonkhoeve en het reeds bestaande Kasteel van Brasschaat. Een kleine eeuw later (Vandermaelen, 1854) is het gebied nagenoeg onveranderd gebleven: landbouwgrond, loof- en naaldbos wisselen elkaar af; in het meest oostelijke deel domineert de heide. De domeinen van de Bremdonkhoeve, het kasteel en Hof ter List zijn duidelijk te onderscheiden. Een halve eeuw later (cfr. MGI) is de bebossing sterk toegenomen; ook het oostelijke deel is nu helemaal beplant. Door de bebossing, die nog doorging in de 20ste eeuw, verdween de oude Bremdonkhoeve bijna volledig, enkel de ‘Melkerij’ bleef over. Het betreft nu een omwaterde hoeve, bestaande uit een woonstalhuis, bakhuis en schuur. Hof ter List werd reeds vermeld in de middeleeuwen. Eind 16de eeuw was er sprake van een hoeve die in 1897 werd vervangen door een kasteel dat op haar beurt na WOII werd afgebroken. Alleen de herenhoeve, de pachthoeve en de boswachterwoning bleven gespaard. Met de aanleg van de autosnelweg E19 werd het domein Ter List middendoor gesneden. Zo komt het dat enkel de herenhoeve, oorspronkelijk een jachtpaviljoen uit de 18de eeuw, die ten noorden van de autosnelweg ligt binnen de grenzen van de ankerplaats valt. Nabij de vijver, bleef ook de ijskelder bewaard. De geschiedenis van het domein van het Kasteel van Brasschaat gaat terug op drie nederzettingen: ‘de Vagevuurhoeve’, ‘de Hemelhoeve’ en de ‘Helhoeve’. De ‘Helhoeve’ die reeds werd vermeld in 1602, vormt de kern van het kasteel. In de 18de eeuw werd de ‘Helhoeve’ immers verbouwd tot hof van plaisantie. In 1872 werd alles echter gesloopt en vervangen door een groots kasteel (later nog verschillende keren vergroot) naar Frans model en omgeven door een park met bosaanplantingen, dreven, grasvelden en een vijver. De huidige aanleg van het domein komt nog goed overeen met wat we terugvinden op de kaarten van het MGI uit 1909, doch het zuidelijke deel werd ernstig verstoord door de komst van het sportcomplex. De parochiekerk St.-Antonius, gelegen in de noordwestelijke hoek van de ankerplaats, gaat terug tot een kapel, toegewijd aan St.-Antonius, uit de tweede helft van de 15de eeuw. Vandaag is het een laatclassicistische georiënteerde driebeukige kruiskerk met westelijke toren. De kapel gaat terug tot 1771, doch werd in 1839 vergroot; de toren werd toegevoegd in 1864-1865 en de zijbeuken kwamen er in 1871-1872. De ten oosten gelegen voormalige dekenij, nu taverne ‘D’ oude Pastorie’, betreft een laatclassicistisch dubbelhuis uit het begin van de 19de eeuw, doch nadien nog vergroot en aangepast. Het Peerdsbos betreft een complex van redelijk structuurrijke bossen, met geleidelijke overgangen naar meer beekbegeleidende bostypen dankzij de aanwezigheid van de Laarse Beek. De aanwezigheid van deze beekbegeleidende vegetaties betekent een verrijking van het bosecosysteem, alsook van de floristische waarde. Het bomenbestand van het bos, alsook van de talrijke dreven, vertegenwoordigt een aanzienlijke dendrologische waarde. Naast de floristische- en dendrologische waarde, herbergt dit uitgebreide boscomplex ook een aanzienlijke faunistische waarde, waarbij vooral de avifauna moet worden vermeld. Indrukwekkende dreven, variërende boscomplexen en heel wat cultuurhistorisch erfgoed maken dit landschap esthetische waardevol. Als redelijk groot bosgebied net ten zuiden van het centrum van Brasschaat vertegenwoordigt deze ankerplaats bovendien een belangrijke groene ruimte. Jammer genoeg heeft het Peerdsbos en het aangrenzend domein van het kasteel van Brasschaat te lijden onder uitbreiding van sport- en wegeninfrastructuur. Om de waarden van dit landschap te behouden, moet een verdere versnippering of verkleining van het gebied ten gevolge van deze ontwikkelingen in de toekomst ten stelligste worden vermeden.
Het Peerdsbos betreft een complex van redelijk structuurrijke bossen, met geleidelijke overgangen naar meer beekbegeleidende bostypen. Dit laatste dankzij de aanwezigheid van de Laarse Beek die zorgt voor een verrijking van het bosecosysteem. Het bomenbestand van het bos, alsook van de talrijke dreven, vertegenwoordigt een aanzienlijke dendrologische waarde. Naast de floristische waarde, herbergt dit uitgebreide boscomplex ook een aanzienlijke faunistische waarde. Vooral vogels, maar ook zoogdieren en amfibieën vinden geschikt habitat in dit landschap.
Het Peerdsbos werd voor de eerste keer vermeld in 1434 als deel van het veel grotere domein ‘Bremdonk’ dat sinds 1280 in bezit was van het St.-Elisabethgasthuis te Antwerpen. De structuur van het Peerdsbos is redelijk stabiel gebleven sinds het begin van de 20ste eeuw en het gedeelte ten westen van de Laarse Beek is landschappelijk nog goed vergelijkbaar met de situatie in de 2de helft van de 18de eeuw (cfr. Ferraris). In het Peerdsbos, alsook in de omgeving die in de ankerplaats is opgenomen, vinden we heel wat bouwkundig erfgoed. De Parochiekerk van St.-Antonius gaat in oorsprong terug tot een kapel, toegewijd aan St.-Antonius in de 2de helft van de 15de eeuw. Het huidige kerkgebouw gaat terug tot de 18de en 19de eeuw. De aangrenzende voormalige dekenij klimt op tot het begin van de 19de eeuw. De Helhoeve, die reeds werd vermeld in 1602, vormt de kern van het Kasteel van Brasschaat. Het eigenlijke kasteel naar Frans voorbeeld, alsook de bijhorende parkaanleg, kwam er in 1872. De in de nabijheid van het kasteel gelegen Hemelhoeve vertoont een neoclassicistische inslag en werd opgetrokken in 1926.
De visuele aantrekkelijkheid van het Peerdsbos wordt in de eerste plaats bepaald door de aanwezigheid van verschillende imposante dreven die, de in leeftijd en daardoor ook in structuur, sterk variërende boscomplexen van elkaar scheiden. De aanwezigheid van verschillende historische gebouwen, met het Kasteel van Brasschaat als uitschieter, draagt eveneens bij tot de esthetische waarde van deze ankerplaats.
Grenzend aan het centrum van Brasschaat, vormt het Peerdsbos een belangrijke ‘groene long’ tussen de bewoningskern en de autostrade E19. Vooral het dichte drevenpatroon is dominerend binnen de ruimtelijke structuur van de ankerplaats.
Laarse Beek, Zeurtbeek
Kasteelpark, Hof ter List
Kasteel van Brasschaat, Hof ter List
Melkerij + bakhuis, Hemelhoeve
Parochiekerk St.-Antonius
De belangrijkste knelpunten voor deze ankerplaats zijn de hoge recreatiedruk, die gepaard gaat met de aanleg van allerlei infrastructuur zoals wegen, sportcomplex, e.d., alsook de aanleg van de HST-lijn langs de zuidelijke rand.