Valleien van Cicindria en Melsterbeek tussen Sint-Truiden en Metsteren¶

Omschrijving¶

Verschillende gehuchten hebben van oudsher gefungeerd als landelijk gebied buiten en tegen de stad Sint-Truiden. Het beschreven landschappelijk geheel, aaneengeregen langs de Cicindria en de Melsterbeek, neemt nog steeds ruimtelijk een bijzondere positie in als buitengebied aan de noordelijke, oprukkende stadsrand. Schurhoven is een oud gehucht, gelegen net buiten de vroegere stadswallen. In 1258 werd er het begijnhof Sint-Agnes gesticht naast de Cicindria. Van de monumentale, meerstenige bakstenen ommuring, waarbinnen de beek met bleekweide en boomgaard erlangs waren opgenomen, blijven alleen noordoostelijke en -westelijke restanten overeind. Het huidige plan beschrijft enkele straten en een rechthoekig, ruim plein, ingericht als grasveld met enkele Italiaanse populieren, rondom de kerk. In de noordhoek liggen het Godshuis en de kalkstenen waterput. De zuidoostzijde behield zijn oorspronkelijk uitzicht; de noordoostzijde en deels ook de noordwestzijde worden ingenomen door banale nieuwbouw (1957-72). De ingang van het hof bevindt zich aan de Schurhovensteenweg, aansluitend bij de portierswoning die nu deel uitmaakt van de gesloten begijnhofhoeve. De pastorie lag buiten het hof in de Poelstraat. Sinds 1974 zijn de historische panden als monument beschermd en het geheel als landschap. Er werd gestreefd naar een kwalitatieve verbetering als woonomgeving. De kerk - met romaanse en gotische elementen - is, o.a. omwille van zijn muurschilderingen, ingericht als Provinciaal Museum. Aan de overzijde van de Cicindria is in een stuk ongerept landschap het kasteel Speelhof gelegen. Met de bouw ervan werd begonnen in 1585. Tot de Franse bezetting fungeerde het als buitenverblijf van de abten van de Sint-Trudo-abdij. In 1989 kocht de stad Sint-Truiden het aan en werd het ingericht als openbaar, stedelijk domein (ca. 11 ha). Het is een ommuurd en omgracht goed, bereikbaar via een dreef van lindes en paardekastanjes, en omgeven door boomgaarden, weiden en akkers. De ingang van het domein is vanaf de Speelhoflaan aangegeven door een breed toegangshek. De huidige, beschilderde bakstenen gebouwen (18-19de eeuw) omvatten een herenhuis met poortgebouw, stallingen en schuur, gegroepeerd rondom een rechthoekige, gekasseide binnenplaats met ovaal grasveld en bloemencorbeille in het midden. De alleenstaande vleugel aan het neerhof ten noorden werd ingericht als woonhuis en Afspanning ‘t Speelhof. Westelijk ligt een park in eenvoudige landschappelijke stijl, in feite een ruim grasveld met gevarieerde bomenrand en enkele solitairen, met noordelijk aansluitend een lustbos en boomkwekerij, overgaand in een strakker parkbos. De voormalige, ommuurde moestuin in het zuiden werd eveneens als grasveld ingericht. Het domein is bekend om zijn stinsenflora en herbergt ook heel wat klein historisch erfgoed: bruggen over de grachten, streekeigen barriers naar de fruitweiden, fraaie smeedijzeren hekken, een spitsboogvormige serre e.a. Recenter voorzieningen zijn stadsbanken, speeltuigen en verlichting. Een noordelijker gehucht is Melveren, tussen de Diestersteenweg en de Hasseltsesteenweg en doorsneden door de spoorlijn naar Hasselt en de vroegere aftakking richting Borgloon. De landelijke omgeving is gedeeltelijk verloren gegaan door de toenemende bebouwing en de aanleg van een brede verbindingsstraat tussen voormelde wegen. Toch heeft het een vrij gave, historische dorpskern nabij de ongerepte samenvloeiing van Cicindria en Melsterbeek. De classicistische Salvator Mundi-kerk is gelegen in het midden van het kerkhof, gedeeltelijk ommuurd en aan de straatzijde afgesloten door een haag. Daar worden een merkwaardig grafmonument, grafstenen en gietijzeren grafkruisen aangetroffen met funerair-archeologische waarde. Vlakbij staan de voormalige, vroeg 18de eeuwse pastorie, later tot herberg omgebouwd, en het zogenaamde kasteel van Melveren, waarvan enkel herenhuis, inrijpoort en dwarsschuur resten. Dit laatste, evenals de latere, 19de eeuwse pastorie, bezitten historisch interessante en typische tuinen. Noordwestelijk van de dorpskern, over de spoorweg, bevinden zich de Hornemolen en het 19de eeuwse, neoclassicistische kasteeltje Menten de Horne met park. De gebouwen van de voormalige watermolen zijn gegroepeerd rond een onregelmatig erf en door een oprit, omgeven door boomgaarden, met de Diestersteenweg verbonden. De Melsterbeek werd er ca. 1965 gedicht. Ook het kasteel was door een vroegere dreef verbonden met de Diestersteenweg; de huidige oprit ligt aan de andere zijde. De kasteelhoeve werd in 1977 voor een groot deel door brand verwoest en gedeeltelijk gesloopt; ertegenover werden recente stallen gebouwd. Naast boomgaarden, weilanden met - rond de Melsterbeek - populierenrijen en enkele akkers wordt het bodemgebruik er bepaald door fruitplantages. Het landschap van bouw- en weilanden, boomgaarden en plantages van laagstamfruit strekt zich noordwestelijk langsheen de Melsterbeek verder uit tot de kastelen van Nonnen-Mielen en Spinneveld en de Metsterenmolen in het gehucht Metsteren, waar het bovendien een historisch stabiele percelering kent. Het 18-19de eeuwse neoclassicistische kasteel van Nonnen-Mielen met zijn aanhorigheden (o.a. een wagenhuis) staat op de plaats van de voormalige benedictessenabdij Nonnen-Mielen, die in 1796 werd onteigend en verkocht. Van de vroegere abdijgebouwen blijft alleen de U-vormige hoeve met poortgebouw over. Achter de westelijke vleugel bevindt zich de ommuurde moestuin. Het monumentale geheel is deels omgracht en aan de westzijde door de Melsterbeek afgezoomd. Zowel kasteel als hoeve zijn vanaf de Diestersteenweg bereikbaar via een gekasseide platanendreef, aan de buitenzijde gedubbeld met een rij geknotte linden. Een tweede toegang loopt als kiezelweg parallel en ten oosten van de beek, naast de moestuinmuur en gaat over in de grote rondweg van het kasteelpark - in landschappelijke stijl uit begin 19de eeuw - met de tot vijver omgevormde gracht, bomengroepen en -singels op de grasvelden en weilanden, parkbos en boomgaarden. Op de percelen westelijk van de voormalige abdij werd later in de 19de eeuw een U-vormige boerderij gebouwd en, aan de oude weg van Sint-Truiden naar Rummen (Rummenweg), het nieuwe kasteel Spinneveld. Daarbij horen een ommuurde moestuin en pittoresk park, dat zich ten noorden en ten zuiden uitstrekt volgens drie zichtassen op het landschap, parallelel met het wegenpatroon. Ook hier bevindt zich verspreid over de hele omgeving klein historisch erfgoed zoals o.a. barriers, bruggen, hekwerk, muren, een fraai paviljoen. Stroomafwaarts op de Melsterbeek ligt de watermolen met hoeve, een gesloten complex van bakstenen gebouwen met 17de eeuwse kern, gegroepeerd rondom een rechthoekig gekasseid erf, vroeger afhankelijkheid van de abdij van Nonnen-Mielen. Ten zuiden wordt het geheel tenslotte begrensd door de boomgaarden en landerijen van De Nonnentap, een gesloten hoeve uit 2de helft 18de eeuw, gelegen in het aangrenzende gehucht Guvelingen.

Landschapswaarden¶

Landschapselementen en opbouwende onderdelen¶