Vallei van de Grote Nete rond de Herenbossen¶

Omschrijving¶

Het landschap ‘Vallei van de Grote Nete rond de Herenbossen’ is gelegen op grondgebied van de gemeenten Hulshout en Heist op den Berg in de Zuiderkempen. De begrenzing van deze ankerplaats wordt gevormd door de bewoning van Hulshout in het noorden, het Fietspad Herentals-Aarschot in het oosten, de bewoning van Booischot in het zuiden en de Heistseweg in het westen. Reeds bij Ferraris (1777) wordt de ankerplaats gedomineerd door beemden langsheen de Grote Nete en de Steenkensbeek en een langgerekte bosstructuur net ten noorden van de Nete. Bij Vandermaelen (1854) zijn er nog steeds de aaneengesloten beemden, met op de plaats van de huidige Herenbossen een oppervlakte bos en voor de rest akkergebied. Op de kaarten van het MGI (situatie in 1909) is het wegenpatroon sterk vergelijkbaar met dat bij Vandermaelen, doch wat meer uitgebreid. De beboste oppervlakte is opnieuw toegenomen en overeenkomstig met de huidige Herenbossen. De Herenbossen waren eertijds eigendom van de vroegere heer van Hulshout, nl. de Merode van Westerlo. De leeftijd van de meeste bestanden is om en bij de 40 à 50 jaar, wat erop wijst dat het bos tijdens de laatste oorlog zo goed als kaalgekapt werd. Dit ofwel door de bezetter (zg. ‘Rommelasperges’), ofwel voor brandhout voor de bevolking. Vandaag herkennen we in dit landschap nog steeds de mooi bewaarde beemden en de sterk kronkelende loop van de Steenkensbeek als belangrijkste getuigen van het historische landschap. Het Kasteel ‘Hof ter Laken’, gelegen bij de Grote Nete, wordt omgeven door een groots landschapspark met verschillende oude bomen. Dit goed klimt op tot de Hoge Middeleeuwen en speelde van bij het begin een belangrijke rol in de ontwikkeling van de lokale geschiedenis. De huidige structuur van het kasteeldomein komt overeen met wat we herkennen bij Vandermaelen. Het kasteelgebouw, dat teruggaat tot de 19de eeuw, is een vrij groot, symmetrisch opgevat complex in neorenaissancestijl. Verspreid over het domein komen nog verschillende bijgebouwen voor. Zo zijn er de kasteelhoeve en de boswachterwoning, die beiden grotendeels teruggaan tot de 2de helft van de 19de eeuw. Ten zuiden van het kasteel ligt de voormalige, deels ommuurde moestuin die nu in gebruik is als struisvogelkwekerij. Ook zeker te vermelden, is de voormalige ijskelder met paviljoentje (2de helft 19de eeuw), dat vrij recent werd ingericht als kapel, de z.g. ‘Boskapel’. Ten oosten van het kasteel ligt een meerledige, Kempische hoeve met voormalige herberg ‘Mac Adam’, naar de Schotse ingenieur John Louden Mac Adam die een aanlegwijze ontwierp voor steenslagwegen. Het transport van de regionaal ontgonnen ijzersteen vereiste dergelijke verharde wegen doorheen het moerassige dal van de Grote Nete. De ‘Cabaret Macadam’ zou teruggaan tot ongeveer 1840; de bijgebouwen zijn van iets latere datum. De voormalige schuur is nu in gebruik als taverne en dankt haar huidige naam, ‘Pallieterhoeve’, aan de opnamen die hier werden gemaakt voor de gelijknamige film. We vermelden ook nog het voormalige brugwachtershuisje, gelegen aan de eertijds druk bevaren Grote Nete, dat teruggaat tot de 2de helft van de 19de eeuw. De mijlpaal ‘Toreken’ werd opgetrokken in 1842 bij de afwerking van de weg die Hulshout met Booischot verbindt, op de plaats tot waar de gemeente Booischot de wegeniswerken had betaald en later onderhield. Het betreft een ca. 3 meter hoge zandstenen zuil, waarop inscripties de afstanden tot aan de kerk van verscheidene gemeenten vermeld. De wetenschappelijke waarde van dit landschap wordt in de eerste plaats bepaald door de relatief gaaf bewaarde relatie tussen vooral de Steenkensbeek, maar ook de Grote Nete, enerzijds en hun respectievelijke valleien anderzijds. De Steenkensbeek vormt wegens haar kronkelende loop en zuiver, enigszins voedselarm water trouwens een erg waardevol element. Daarnaast is er de rijke variatie in vegetatietypes met loofbossen (Herenbossen), broekbos, struwelen, permanent historische graslanden e.d., wat resulteert in een afwisselend landschap waar talrijke flora- en faunasoorten geschikt habitat vinden. Dit landschap betreft een esthetisch aantrekkelijk geheel van de Herenbossen met het valleigebied met gaaf bewaarde beemden. Opvallende ruimtelijk-structurerende elementen zijn de Grote Nete, de sterk kronkelende Steenkensbeek, de opmerkelijke perceelsstructuur van het afwateringsstelsel in het noordwesten, alsook het domein van kasteel ‘Hof ter Laken’. De onregelmatige perceelstructuur en de afwisseling in vegetatietypes, aangevuld met kleine landschapselementen, doen een kleinschalig landschap ontstaan dat, dankzij de afwezigheid van visueel storende elementen, aantrekkelijke zichten biedt. Het verspreid voorkomend bouwkundig erfgoed met het prachtige domein van ‘Hof ter Laken’ de ‘Mac Adam’ hoeve, hoeve ‘t Bergske -opvallend gelegen op een donk-, de mijlpaal, e.d. draagt mee bij tot de hoge belevingswaarde van dit landschap. Deze ankerplaats betreft dan ook een mooi bewaard voorbeeld van een beekdallandschap in de zuidelijke Kempen. De vallei van de Grote Nete is, dankzij de samenhang, ongetwijfeld één van de meer landschappelijk waardevolle gebieden van Vlaanderen. Deze ankerplaats is onderdeel van de cluster van landschappen die deze vallei vormt. Teneinde de waarden van dit landschap voor de toekomst veilig te stellen dient erop worden toegezien dat de antropogene invloed, die duidelijk haar stempel heeft gedrukt op de omgeving, niet in het landschap infiltreert.

Landschapswaarden¶

Landschapselementen en opbouwende onderdelen¶