Domein De Hees¶

Omschrijving¶

Het domein ‘De Hees’ betreft een van oudsher bestaand herengoed, dat toebehoorde aan de heer die de streek bezat en bestuurde. Het landschap bestaat uit een centraal bebost gebied rond het jachtkasteel ‘de Hees’, gelegen binnen een open agrarische omgeving in de gemeente Rijkevorsel. De grenzen van de ankerplaats worden gevormd door wegeninfrastructuur met de Houtelweg in het noorden, de Gammel in het oosten, de Korenblokweg in het zuiden en tot slot de Sint-Lenaartsweg in het westen. Reeds rond 1500 werden de namen ‘de Heze’ en ‘Heeshof’ voor de locatie van het huidige domein gebruikt, maar het betroffen op dat ogenblik nog woeste gronden. Het huidige landschapsbeeld van de ankerplaats ‘Domein de Hees’ ontstond door ontginning van de oorspronkelijke heidegronden in de 18de eeuw. Terwijl de meeste ontginningen in de streek werden uitgevoerd met het oog op het creëren van landbouwgronden, gebeurde het hier in functie van de aanleg van een jachtgebied. Op de Graaf de Ferraris kaart hekennen we het stervormige patroon, opgebouwd uit 16 brede dreven, die vanuit een centraal punt als stralen in de omgeving doordringen. Twee cirkelvormige dreven, die samen met een ringvormige slotgracht een concentrische aanleg vertonen, vormen de onderlinge verbinding. Het geheel wordt omgeven door een ruitvormige dreef, die in het noordoosten en noordwesten verder gezet wordt via andere, parallelle dreven. Zuidwaarts bleef het bos buiten de ruit beperkt tot één enkele parallelle dreef in het zuidoosten en een kleine uitstulping in het zuidwesten. Als geheel werd een overzichtelijke en functionele structuur verkregen, die gunstig was voor de jacht. De aanleg van het domein drong toen veel dieper door in het landschap dan vandaag. De enige niet beboste zones in de omgeving van het ‘Heesbos’ betroffen een aantal landbouwgronden in het noorden en noordoosten van de ankerplaats. Het meest zuidelijke deel van het landschap bestond op dat moment nog steeds uit heide, met enkele hoeven omgeven door weilanden en akkers met hagen en kleine bosjes. Met de ontginning van dit gebied zou pas in de tweede helft van de 19de eeuw worden begonnen en dit dan ten behoeve van de uitbreiding van het agrarisch gebied. Op de Vandermaelen kaart is de toestand goed vergelijkbaar met die van bij de Ferraris, uitgezonderd de inmiddels gegraven en nu nog steeds bestaande vijver en twee in weilanden omgezette bospercelen. De militair geografische kaart geeft een weergave van het domein in het begin van de 20ste eeuw. De landbouwactiviteit is op dat moment reeds sterk toegenomen; grote delen van de heide- en bosgronden zijn omgezet naar akkers en weilanden. In het centrale Heesbos bleven de ingrepen beperkt tot de omzetting van slechts enkele percelen aan de randen van het bos, zodat het domein zijn identiteit kon behouden. De belangrijkste wijzigingen die het domein sedert het begin van de eeuw heeft ondergaan, zijn dus een toename van de landbouwactiviteiten, met als gevolg ontbossing, gedeeltelijke versnippering van het gebied, uitbreiding van de hoevebouw en vervaging van het drevenpatroon. Tevens was het gebied als gevolg van ruilverkaveling onderhevig aan schaalvergroting, waardoor de oorspronkelijke structuur van de percelering deels verloren ging. Het Heesbos is vandaag gereduceerd tot de zone binnen de ruit met nog enkele uitdijingen. De ringgracht werd op het einde van de jaren 70 gedeeltelijk gedempt. In 1757 werd in het centrum van het aangeplante bos een stervormig jachtkasteel of paviljoen gebouwd. Het betreft een vrij symmetrisch opgebouwd kasteeltje dat door haar vormgeving en architectuur een eenheid vormt met het omliggende landschap. Oorspronkelijk werd het gebouw gekenmerkt door vele vensters en buitendeuren die toelieten het gebied gemakkelijk te overzien, maar om te ontkomen aan een belastingswet op deuren en vensters tijdens de Franse Republiek, werden vele van deze openingen op het einde van de 18de eeuw toegemetst. Tijdens WO II werd het paviljoen zwaar gehavend waarop het in 1946 gerestaureerd en vergroot werd. Later werd het dan omgebouwd tot privé-woning, waarbij twee veranda’s tussen de vleugels werden ingevoegd. Verder vinden we binnen de grenzen van de ankerplaats als cultuurhistorisch waardevolle gebouwen een boswachtershuisje, de hoeve Louisa en een bakhuisje, die allen teruggaan tot eind 19de of begin 20ste eeuw. De aanwezigheid van verschillende biotopen zoals bos, dreven, natte weilanden en vennen binnen het domein resulteert in een esthetisch en ecologisch waardevol landschap met een belangrijke functie voor een heleboel dier- en plantensoorten. Het boscomplex met de talrijke dreven vertegenwoordigt bovendien een hoge dendrologische waarde.

Landschapswaarden¶

Landschapselementen en opbouwende onderdelen¶